Strona 1 z 2
Genetyka z parazytologią lekarską
Parazytologia jest nauką o pasożytach - parazytach (łac. parasitus - pasożyt) i pasożytnictwie – parazytyzmie. Parazytologia bada morfologię, anatomię, fizjologię, cykl rozwojowy i ekologię pasożytów; przy czym pasożytnictwo rozpatruje całościowo w sensie układu: pasożyt-żywiciel. Bez znajomości biologii żywiciela (gospodarza) niemożliwe jest prawidłowe poznanie parazyta. Zajmuje się ewolucją pasożytnictwa (pochodzeniem pasożytnictwa). Parazytologia ogólna jest nauką biologiczną. Parazytologia lekarska prowadzi badania (typowo biologiczne) nad pasożytami wywołującymi u ludzi i zwierząt choroby, ponadto - profilaktyką i leczeniem chorób pasożytniczych (parazytozy – choroby wywołane przez parazyty). Parazytologia posiada własną, złożoną terminologię specjalistyczną i często - swoiste metody badań.Genetyka (łac. genesis – stworzenie; genetivus – od urodzenia, wrodzony; genetrix – rodzicielka) jest nauką o dziedziczności i zmienności organizmów żywych. Zajmuje się badaniem prawidłowości w procesie dziedziczenia, podobieństwami między spokrewnionymi pokoleniami. Termin genetyka wprowadził Bateson w 1905 r. Obecnie wyróżnia się genetykę klasyczną – rozpatrującą ogólne mechanizmy dziedziczenia oraz genetykę molekularną – badającą procesy dziedziczenia i zmienności na poziomie cząsteczkowym i biochemicznym. Procesy dziedziczenia i zmienności na poziomie populacji - bada genetyka populacyjna, wykorzystująca w dużej mierze metody matematyczne.
Genetyka jest szczególnie ważna dla medycyny, bowiem poznaje podłoże chorób dziedzicznych. Dzięki temu możliwa jest profilaktyka i przyczynowa metoda leczenia wielu chorób. Duże nadzieje daje terapia genowa, która rozwija się ostatnio bardzo intensywnie (inżynieria genetyczna). Poradnictwo genetyczne efektywnie zmniejsza częstość występowania wszystkich chorób genetycznych u rodzin wysokiego ryzyka i w rezultacie w całym społeczeństwie.
Biocenoza to zespół organizmów roślinnych i zwierzęcych (populacji) danego środowiska (biotopu) powiązanych ze sobą, który dzięki rozmnażaniu, migracjom i samoregulacji utrzymuje się w przyrodzie w stanie dynamicznej równowagi. Biocenoza i środowisko nieożywione tworzą razem nierozdzielnie powiązany, oddziałujący na siebie układ – ekosystem. Ekosystem to jednostka ekologiczna w ramach której odbywa się krążenie materii i przepływ energii. Ekosystemem jest, np. samowystarczalny las, w którym występują czynniki ekologiczne biotyczne (pożywienie, wrogowie naturalni, patogeny, pasożyty, drapieżniki) oraz czynniki abiotyczne (wilgotność, nasłonecznienie, gleba, temperatura, ruchy powietrza, geomorfologia). Każdy ekosystem w czasie swego trwania ulega zmianom. Przemiany są kierunkowe. Dzięki tym zmianom jeden ekosystem przechodzi w inny, co nosi nazwę sukcesji ekologicznej.
W biocenozie znajdują się 3 główne grupy organizmów różnorodnych pod względem sposobu zdobywania pokarmu: producenci, konsumenci i reducenci. Dzięki ich obecności w ekosystemie można wyróżnić różne poziomy troficzne, czyli kolejne ogniwa łańcucha pokarmowego: I producenci – rośliny zielone, II roślinożercy, III drapieżniki i pasożyty odżywiający się roślinożercami (lub ich kosztem), IV drapieżniki i pasożyty II rzędu.
Producenci – są to organizmy autotroficzne (samożywne), które wytwarzają materię organiczna na drodze fotosyntezy lub chemosyntezy. Stanowią pokarm dla konsumentów (roślinożercy, pasożyty nieroślinne: grzyby, bakterie, pierwotniaki /obecnie osobne podkrólestwo!/, zwierzęta pasożytnicze), reducentów i roślin pasożytniczych.
Konsumenci – organizmy heterotroficzne, korzystające z substancji gotowych, czerpiąc je bezpośrednio z roślin lub zwierząt. Stanowią drugi i dalsze poziomy troficzny w piramidach (łańcuchach) pokarmowych. Zatem są uzależnieni troficznie bezpośrednio lub pośrednio od producentów.
Reducenci (destruenci) – organizmy heterotroficzne rozkładające martwe szczątki roślin i zwierząt (saprofity), przeobrażając je enzymatycznie w związki organiczne i nieorganicznie, z których korzystają budując z nich własne ciało. Zatem martwa materia organiczna jest dla nich źródłem energii, niezbędnej do życia. Przyczyniają się do humifikacji (tworzenie próchnicy) i mineralizacji martwych szczątków roślin oraz zwierząt. Mineralizacja jest rozkładem materii organicznej do związków nieorganicznych (sole mineralne), z których korzystają producenci.
Organizmy obecne w biocenozie różnie na siebie oddziałują, tzn. istnieją między organizmami stosunki o różnym charakterze: antagonistyczne i nieantagonistyczne. Stosunki nieantagonistyczne obejmuje: protokooperację, mutualizm, komensalizm i neutralizm.
Protokooperacja – współżycie co najmniej dwóch organizmów oparte na obustronnej korzyści, trwające okresowo, ale niekonieczne do normalnej egzystencji obu organizmów. Niekiedy ma charakter przypadkowy. Jest to najniższy stopień uzależnienia symbiotycznego, np. mrówki odżywiające się elajosomami (ciałkami odżywczymi) nasion równocześnie przyczyniają się do propagacji rośliny (wilczomlecze, fiołki, glistnik, niecierpki).
Komensalizm – współżycie co najmniej dwóch organizmów, jednakże tylko jeden z partnerów uzyskuje korzyści (komensal), drugi natomiast nie ponosi w związku z tym szkód (gospodarz), np. hieny zjadają resztki mięsa pozostawione przez lwa; ryby podnawki wykorzystują rekina do transportu i odżywiają się resztkami pokarmu z upolowanej przez rekina ofiary; rośliny stanowią podporę dla pajęczyny wielu pająków; koralowce i gąbki stanowią miejsce schronienia dla wielu zwierząt.
Mutualizm – nieodzowne współżycie co najmniej dwóch organizmów oparte na obustronnej korzyści, np. współżycie grzybów z roślinami wyższymi (mikoryza), układ glonów lub sinic z grzybami w porostach; symbiotyczne bakterie i pierwotniaki w przewodzie pokarmowym zwierząt.
Stosunki antagonistyczne obejmują: pasożytnictwo, drapieżnictwo i konkurencję międzygatunkową.
Drapieżnictwo – napadanie, chwytanie i uśmiercanie ofiary w celach konsumpcyjnych. Drapieżnik przewyższa ofiarę rozmiarami, siłą i (lub) sprytem (inteligencja, mechanizm chwytania i zabijania).
Konkurencja międzygatunkowa polega na ubieganiu się co najmniej dwóch gatunków (mających zbliżone nisze ekologiczne) o czynniki niezbędne do życia (światło, woda, pożywienie, przestrzeń), które występują w ograniczonej ilości.
Genetyka jest szczególnie ważna dla medycyny, bowiem poznaje podłoże chorób dziedzicznych. Dzięki temu możliwa jest profilaktyka i przyczynowa metoda leczenia wielu chorób. Duże nadzieje daje terapia genowa, która rozwija się ostatnio bardzo intensywnie (inżynieria genetyczna). Poradnictwo genetyczne efektywnie zmniejsza częstość występowania wszystkich chorób genetycznych u rodzin wysokiego ryzyka i w rezultacie w całym społeczeństwie.
Podstawowe pojęcia z ekologii i parazytologii.
Krótkie wprowadzenie do przedmiotu
Ekologia biocenozy. Stosunki antagonistyczne i nieantagonistyczneBiocenoza to zespół organizmów roślinnych i zwierzęcych (populacji) danego środowiska (biotopu) powiązanych ze sobą, który dzięki rozmnażaniu, migracjom i samoregulacji utrzymuje się w przyrodzie w stanie dynamicznej równowagi. Biocenoza i środowisko nieożywione tworzą razem nierozdzielnie powiązany, oddziałujący na siebie układ – ekosystem. Ekosystem to jednostka ekologiczna w ramach której odbywa się krążenie materii i przepływ energii. Ekosystemem jest, np. samowystarczalny las, w którym występują czynniki ekologiczne biotyczne (pożywienie, wrogowie naturalni, patogeny, pasożyty, drapieżniki) oraz czynniki abiotyczne (wilgotność, nasłonecznienie, gleba, temperatura, ruchy powietrza, geomorfologia). Każdy ekosystem w czasie swego trwania ulega zmianom. Przemiany są kierunkowe. Dzięki tym zmianom jeden ekosystem przechodzi w inny, co nosi nazwę sukcesji ekologicznej.
W biocenozie znajdują się 3 główne grupy organizmów różnorodnych pod względem sposobu zdobywania pokarmu: producenci, konsumenci i reducenci. Dzięki ich obecności w ekosystemie można wyróżnić różne poziomy troficzne, czyli kolejne ogniwa łańcucha pokarmowego: I producenci – rośliny zielone, II roślinożercy, III drapieżniki i pasożyty odżywiający się roślinożercami (lub ich kosztem), IV drapieżniki i pasożyty II rzędu.
Producenci – są to organizmy autotroficzne (samożywne), które wytwarzają materię organiczna na drodze fotosyntezy lub chemosyntezy. Stanowią pokarm dla konsumentów (roślinożercy, pasożyty nieroślinne: grzyby, bakterie, pierwotniaki /obecnie osobne podkrólestwo!/, zwierzęta pasożytnicze), reducentów i roślin pasożytniczych.
Konsumenci – organizmy heterotroficzne, korzystające z substancji gotowych, czerpiąc je bezpośrednio z roślin lub zwierząt. Stanowią drugi i dalsze poziomy troficzny w piramidach (łańcuchach) pokarmowych. Zatem są uzależnieni troficznie bezpośrednio lub pośrednio od producentów.
Reducenci (destruenci) – organizmy heterotroficzne rozkładające martwe szczątki roślin i zwierząt (saprofity), przeobrażając je enzymatycznie w związki organiczne i nieorganicznie, z których korzystają budując z nich własne ciało. Zatem martwa materia organiczna jest dla nich źródłem energii, niezbędnej do życia. Przyczyniają się do humifikacji (tworzenie próchnicy) i mineralizacji martwych szczątków roślin oraz zwierząt. Mineralizacja jest rozkładem materii organicznej do związków nieorganicznych (sole mineralne), z których korzystają producenci.
Organizmy obecne w biocenozie różnie na siebie oddziałują, tzn. istnieją między organizmami stosunki o różnym charakterze: antagonistyczne i nieantagonistyczne. Stosunki nieantagonistyczne obejmuje: protokooperację, mutualizm, komensalizm i neutralizm.
Protokooperacja – współżycie co najmniej dwóch organizmów oparte na obustronnej korzyści, trwające okresowo, ale niekonieczne do normalnej egzystencji obu organizmów. Niekiedy ma charakter przypadkowy. Jest to najniższy stopień uzależnienia symbiotycznego, np. mrówki odżywiające się elajosomami (ciałkami odżywczymi) nasion równocześnie przyczyniają się do propagacji rośliny (wilczomlecze, fiołki, glistnik, niecierpki).
Komensalizm – współżycie co najmniej dwóch organizmów, jednakże tylko jeden z partnerów uzyskuje korzyści (komensal), drugi natomiast nie ponosi w związku z tym szkód (gospodarz), np. hieny zjadają resztki mięsa pozostawione przez lwa; ryby podnawki wykorzystują rekina do transportu i odżywiają się resztkami pokarmu z upolowanej przez rekina ofiary; rośliny stanowią podporę dla pajęczyny wielu pająków; koralowce i gąbki stanowią miejsce schronienia dla wielu zwierząt.
Mutualizm – nieodzowne współżycie co najmniej dwóch organizmów oparte na obustronnej korzyści, np. współżycie grzybów z roślinami wyższymi (mikoryza), układ glonów lub sinic z grzybami w porostach; symbiotyczne bakterie i pierwotniaki w przewodzie pokarmowym zwierząt.
Stosunki antagonistyczne obejmują: pasożytnictwo, drapieżnictwo i konkurencję międzygatunkową.
Drapieżnictwo – napadanie, chwytanie i uśmiercanie ofiary w celach konsumpcyjnych. Drapieżnik przewyższa ofiarę rozmiarami, siłą i (lub) sprytem (inteligencja, mechanizm chwytania i zabijania).
Konkurencja międzygatunkowa polega na ubieganiu się co najmniej dwóch gatunków (mających zbliżone nisze ekologiczne) o czynniki niezbędne do życia (światło, woda, pożywienie, przestrzeń), które występują w ograniczonej ilości.
