Glista psia (Toxocara canis, syn. Ascaris canis)

Choroba: toksokaroza (toxocarosis)
{jgxgal folder:=[images/parasites/glistapsia] cols:=[4]}
Źródła zdjęć:
1,2. http://www.kennelvet.com.br
3. http://users.unimi.it/
4. http://caltest.vet.upenn.edu
5. http://users.unimi.it

Objawy

Objawy toksokarozy u człowieka zależą od lokalizacji larw przetrwalnikowych. Do ogólnych objawów należą: eozynofilia, wzrost stężenia gammaglobulin, powiększenie węzłów chłonnych, gorączka, nudności, wymioty, ogólne osłabienie, brak apetytu, powiększenie i bóle śledziony oraz wątroby, pokrzywka na skórze. W razie umiejscowienia larw w gałce ocznej – widoczne larwy w obrębie tkanek gałki, stan zapalny, wysięk komórkowy w komorze przedniej, ziarniaki z limfocytów i eozynocytów w obrębie siatkówki, naczyniówki i (lub) nerwy wzrokowego.

Larwy obecne w rdzeniu kręgowym lub w mózgu wywołują objawy neurologiczne (drgawki, bóle, porażenie) i psychiczne.

Larwy obecne w płucach są powodem wystąpienia nacieków Löfflera i stanów zapalnych.

Historia odkrycia

Pierwszy opisał Werner w 1782 roku, zas w ubiegłym wieku Johnson w 1916 roku

Występowanie

Na całym świecie

Budowa

{jgibox title:=[Zarys anatomii obleńców] style:=[width:500px;]}

Wór skórno-mięśniowy. Otacza pierwotna jamę ciała. Wnętrze ciała nie wypełnia parenchyma, lecz płyn. Płyn jest pod pewnym ciśnieniem i wywiera nacisk na powłoki ciała, dzięki czemu ciało jest sprężyste i elastyczne, utrzymuje właściwy kształt. Wór okryty jest kutikulą – oskórkiem o budowie warstwowej. Pod oskórkiem leży nabłonek. Nabłonek i oskórek tworzą razem hipodermę. Pod hipoderma rozciągają się warstwy miocytów.

Układ pokarmowy. Otwór gębowy otoczony jest trzema wargami: brzbietową i 2 boczno-brzusznymi. Dalej leży jama gębowa, gardziel, jelito środkowe i jelito tylne. W jelicie jest nabłonek cylindryczny. Trawienie odbywa się w świetle jelita, a strawiony pokarm jest następnie resorbowany przez komórki jelitowe.

Układ nerwowy zbudowany jest z pierścienia okołoprzełykowego (okołogardzielowy) i z pni nerwowych: brzusznego oraz grzbietowego. Pnie połączone są poprzecznymi spoidłami. U niektórych nicieni (Ascaris) występują jeszcze pnie boczne (w sumie wszystkich jest wówczas 6 pni odbiegających ku przodowi i ku tyłowi od obrączki okołogardzielowej). Do hipodermy docierają nerwy zakończone receptorami dotyku oraz chemoreceptory (wrażliwe na substancje chemiczne).

Układ wydalniczy. Jest to system cewek (2 wydłużone rurki) w kształcie litery H, wywodzący się z komórek olbrzymich (1 cewka powstaje z jednej komórki). W tylnej części są one ślepo zakończone, a w przedniej łączą się kanalikiem poprzecznym i uchodzą otworem wydalniczym po stronie brzusznej. Po bokach rurek wydalniczych leżą komórki fagocytarne wychwytujące metabolity szkodliwe i zbędne nierozpuszczalne w wodzie (kumulacja wewnątrzkomórkowa).

Układ rozrodczy żeński zbudowany jest z jajników, jajowodów i wspólnej dla nich macicy. Do macicy prowadzi otwór płciowy – pochwa przez który zachodzi zaplemnienie w trakcie kopulacji.

Układ rozrodczy męski zbudowany jest z jąder, nasieniowodów, przewodów wytryskowych uchodzących do kloaki. Brodawki płciowe, szczecinki i torebki kopulacyjne umożliwiają zaplemnienie samicy. Szczecinki kopulacyjne znajdują się w kieszonce przy kloace. Torebki kopulacyjne leżą w tylnej części ciała i ułatwiają przywieranie samca do samicy.
{/jgibox}

Cykl rozwojowy

Jest to pasożyt psów, wilków, szakali, szopów i lisów. Postać dorosła pasożytuje w jelicie cienkim, a larwy w różnych tkankach narządowych. Człowiek jest żywicielem przypadkowym, ale dość często ulega zakażeniu, zwłaszcza w krajach azjatyckich. Parazyt wykazuje dymorfizm płciowy. Samica dorasta do 19 cm długości, a samiec do 13 cm długości. Przednia część samca posiada wąskie skrzydełka.

Z jaj wylęgają się larwy, które w tym samym żywicielu przemieszczają się do naczyń krwionośnych i ulegają propagacji do rozmaitych narządów: wątroby, płuc, gałki ocznej, rdzenia kręgowego, mózgu, czy śledziony. Jeśli larwy trafią do płuc wówczas przedostają się do oskrzelików i dalej przez tchawicę i gardło z powrotem do jelit, gdzie osiągają dojrzałość płciową. Jeżeli larwy przejdą do innych narządów, wówczas otorbiają się i przechodzą w stan życia utajonego (spoczynkowego, przetrwalnikowego). Zakażenie następuje przez spożycie mięsa z larwami przetrwalnikowymi (wśród zwierząt), jaj inwazyjnych wydalonych z kałem lub w trakcie ciąży – zakażenie śródmaciczne (larwy wędrują przez żyłę pępkową do płodu).

Sposoby zarażania

Człowieka zakaża się przez spożycie pokarmu zanieczyszczonego jajami pasożyta, przy bezpośrednim kontakcie z psami (przytulanie do twarzy zwierząt, całowanie szczeniąt). Możliwe jest także zakażenie po spożyciu niedogotowanego lub niedosmażonego mięsa psiego lub lisiego zawierającego cysty (w krajach azjatyckich, w niektórych krajach afrykańskich). W Polsce ze względu na nie spożywanie tego typu mięsa pasożyt tą droga nie szerzy się. Zagrożenie natomiast stanowią piaskownice i trawniki zanieczyszczone odchodami psów. Niebezpieczne jest także kontaktowanie się małych dzieci z psami zakażonymi glistą. Mięso dzikich zwierząt (niedźwiedzie, dziki, sarny) może zawierać formy przetrwalnikowe larw glisty psiej. Zwierzęta roślinożerne zakażają się jajami pasożyta podczas spożywania roślin zanieczyszczonych odchodami chorych zwierząt (psów, wilków, lisów).

W celach profilaktycznych należy regularnie odrobaczać psy i koty trzymane w domu.

Diagnostyka

Rozpoznanie choroby ułatwiają badania radiologiczne, rezonans magnetytczny i badania histologiczne. Testy biochemiczne zawodzą.

Leczenie konwencjonalne

Tiabendazol (Mintezol Merck Sharp and Dohme – tabl. do żucia 500 mg, flakony 120 ml – zawiesina 5 ml zawiera 500 mg substancji czynnej) 25 mg/kg m.c. 2 razy dz. przez 7 dni.

Ivermectin (Mectizam Merck Sharp and Dohme Chibret – tabl. 2 mg, tabl. podzielone 6 mg; Stromectol Merck – tabl. podz. 6 mg) – 6-12 mg na czczo jednorazowo.

Diethylcarbamazine (Hertazan Lederle – tabl. 50 mg) – 6 mg/kg m.c./24 h w dwóch dawkach przez 21 dni.