Nitkowiec podskórny (Filaria medinensis)

Parazyt: nitkowiec podskórny – (Filaria medinensi, Dracunculus medinensis)
Choroba: Nitkowica podskórna, filarioza podskórna – (Filariosis, Dracunculosis)

Objawy

początkowo na skórze pojawia się wzniesienie, barwy różowawo-sinawej, świądem i pokrzywką skórną. Przez powłoki skóry prześwituje białawy nitkowaty pasożyt. W miejscu wzniesienia rozwija się pęcherz, pojawia się silny ból, miejscowa, a potem ogólna gorączka. Pęcherz pęka, sączy się, a w miejscu pęknięcia widnieje biaława plamka – koniec ciała wydalający larwy. Chorobie towarzyszy eozynofilia. Miejsce przebywania samicy najczęściej ulega zakażeniu bakteryjnemu, co objawia się zropieniem.

Historia odkrycia

Występowanie

Pasożyt dwudomowy rozpowszechniony w Azji, w Ameryce Południowej i w Afryce.

Budowa

{jgibox title:=[Zarys anatomii obleńców] style:=[width:500px;]}

Wór skórno-mięśniowy. Otacza pierwotna jamę ciała. Wnętrze ciała nie wypełnia parenchyma, lecz płyn. Płyn jest pod pewnym ciśnieniem i wywiera nacisk na powłoki ciała, dzięki czemu ciało jest sprężyste i elastyczne, utrzymuje właściwy kształt. Wór okryty jest kutikulą – oskórkiem o budowie warstwowej. Pod oskórkiem leży nabłonek. Nabłonek i oskórek tworzą razem hipodermę. Pod hipoderma rozciągają się warstwy miocytów.

Układ pokarmowy. Otwór gębowy otoczony jest trzema wargami: brzbietową i 2 boczno-brzusznymi. Dalej leży jama gębowa, gardziel, jelito środkowe i jelito tylne. W jelicie jest nabłonek cylindryczny. Trawienie odbywa się w świetle jelita, a strawiony pokarm jest następnie resorbowany przez komórki jelitowe.

Układ nerwowy zbudowany jest z pierścienia okołoprzełykowego (okołogardzielowy) i z pni nerwowych: brzusznego oraz grzbietowego. Pnie połączone są poprzecznymi spoidłami. U niektórych nicieni (Ascaris) występują jeszcze pnie boczne (w sumie wszystkich jest wówczas 6 pni odbiegających ku przodowi i ku tyłowi od obrączki okołogardzielowej). Do hipodermy docierają nerwy zakończone receptorami dotyku oraz chemoreceptory (wrażliwe na substancje chemiczne).

Układ wydalniczy. Jest to system cewek (2 wydłużone rurki) w kształcie litery H, wywodzący się z komórek olbrzymich (1 cewka powstaje z jednej komórki). W tylnej części są one ślepo zakończone, a w przedniej łączą się kanalikiem poprzecznym i uchodzą otworem wydalniczym po stronie brzusznej. Po bokach rurek wydalniczych leżą komórki fagocytarne wychwytujące metabolity szkodliwe i zbędne nierozpuszczalne w wodzie (kumulacja wewnątrzkomórkowa).

Układ rozrodczy żeński zbudowany jest z jajników, jajowodów i wspólnej dla nich macicy. Do macicy prowadzi otwór płciowy – pochwa przez który zachodzi zaplemnienie w trakcie kopulacji.

Układ rozrodczy męski zbudowany jest z jąder, nasieniowodów, przewodów wytryskowych uchodzących do kloaki. Brodawki płciowe, szczecinki i torebki kopulacyjne umożliwiają zaplemnienie samicy. Szczecinki kopulacyjne znajdują się w kieszonce przy kloace. Torebki kopulacyjne leżą w tylnej części ciała i ułatwiają przywieranie samca do samicy.
{/jgibox}

Wykazuje dymorfizm płciowy. Samice dorastają do 80-100 cm, a samce do 2 cm długości. Średnica obłego ciała wynosi jedynie 1-1,5 mm. Jajożyworodne.

Cykl rozwojowy

Żywicielem pośrednim są skorupiaki – widłonogi z rodzaju Cyclops, a żywicielem ostatecznym – człowiek, małpy, konie, bydło, psy. Zarażenie następuje wskutek spożycia wody zanieczyszczonej zakażonymi widłonogami. Pasożytuje w tkance łącznej skóry i warstwy podskórnej.

Zakażone larwami nitkowca oczliki zostają przypadkowo spożyte wraz z wodą przez człowieka. W przewodzie pokarmowym człowieka larwy zostają uwolnione z ciała oczlików i migrują do naczyń limfatycznych lub krwionośnych. Wraz z krwią i limfą przedostają się do tkanki łącznej skóry i strefy podskórnej. W trakcie wędrówki w układzie chłonnym dojrzewają płciowo. Samiec zaplemnia samicę wnikając do otworu płciowego samicy. Zapłodnione jaja w ilości kilku milionów, zgromadzone są w macicy samicy (po około 11 miesiącach od zakażenia). Samica wydala larwy na zewnątrz po przebiciu skóry człowieka, najczęściej w czasie kąpieli w wodzie.

Sposoby zarażania

Główną przyczyną rozpowszechniania się choroby jest picie nieprzegotowanej wody lub spożywanie surowych glonów zanieczyszczonych zakażonymi skorupiakami. Larwy mogą przetrwać w stanie utajonym w wilgotnej roślinności i w wilgotnej glebie, co zwiększa możliwość zanieczyszczenia żywności, zwłaszcza na terenach zalewowych. Opisane są możliwości przenoszenia larw z tzw. kurzem błotnym na żywność (uprawy) oraz do zbiorników wody konsumpcyjnej.

Profilaktyka polega na utrzymywaniu w prawidłowym stanie technicznym i higienicznym wodociągów oraz zbiorników wody. Wartościowe są filtry przy ujęciach wody i konieczne jest spożywanie wody po uprzednim przegotowaniu.

Diagnostyka

Rozpoznanie parazytozy opiera się na podstawie występujących zmian skórnych i badania mikroskopowego wydzieliny po pęknięciu pęcherza.

Leczenie konwencjonalne

Ivermectin (Mectizam – tabl. 3 mg, tabl. podz. 6 mg; Stromectol – tabl. podz. 6 mg) – 6-12 mg (150 m g/kg m.c./24 h) jeden dzień, na czczo. Nie podaje się leku kobietom w ciąży i w czasie laktacji.

Tiabendazol (Mintezol – tabl. 500 mg) – 50 mg/kg m.c. 2 razy dz. jeden dzień.

Zalecane jest (obok leczenia farmakologicznego) chirurgiczne usunięcie pasożyta i wypłukanie jamy 15% roztworem tiabendazolu. Dawniej do wypłukania kanału po pasożycie stosowano etanol lub sublimat (roztwór 1:1000). Często (przy zropieniu) konieczne jest równoczesne podanie antybiotyków.