Choroba: Tasiemczyca, cestodoza – (Taeniosis, Cestodosis)
{jgxgal folder:=[images/parasites/tasiemiecuzbrojony] cols:=[4]}

Zdjęcia pochodzą z:
1. http://www.visindavefur.hi.is/svar.asp?id=4474
2. http://aapredbook.aappublications.org (cysta z mózgu ludzkim, Tomografia komputerowa)

Objawy

eozynofilia, bóle brzucha, nudności, zgaga, wychudzenie

Historia odkrycia

Chociaż znany byl od dawna, tasiemiec ten po raz pierwszy został opisany przez Karola Linneusza w 1758 roku.

Występowanie

Jest to pasozyt kosmopolityczny, czyli wystepuje wszędzie.

Budowa

{jgibox title:=[Ogólna budowa tasiemców] style:=[width:500px;]}Ciało tasiemców nosi nazwę strobilum (strobila). Strobilum zbudowane jest z główki – czerwiocha (scolex), szyjki i członów (proglotydy). Skolex wyposażony jest w narządy czepne (bruzdy przyssawkowe, haki, przyssawki). W szyjce powstają nowe człony (strefa wzrostu). Ostatnie człony, zwane macicznymi wypełnione są zapłodnionymi jajami i odrywają się od strobili. W członach dojrzałych następuje wytwarzanie komórek płciowych. W członach dojrzewających zachodzi rozwój narządów rozrodczych.

Ciało tasiemca okryte jest oskórkiem, pod którym leży nabłonek wora skórno–mięśniowego - tegumentum. Pod nabłonkiem leżą miocyty tworzące warstwę okrężną (zewnętrznie położona) i warstwę podłużną (głębiej położona). Na powierzchni ciała znajdują się kosmki, pełniące czynności absorpcyjne w stosunku do pokarmu (mleczka pokarmowego gospodarza). Mikrokosmki zwiększają efektywnie powierzchnię chłonną ciała tasiemca. Pod warstwą mięśni leżą mioblasty i komórki parenchymatyczne. Do nabłonka tegumentum docierają receptory dotyku. Pomiędzy komórkami parenchymy leżą ciałka wapienne.

Układ wydalniczy jest typu protonefrydialnego drabinkowego; zbudowany z czterech głównych kanałów. Obie pary kanałów leżą bocznie. Jeden kanał danej pary leży brzusznie, a jeden grzbietowo. Niekiedy jeden z kanałów (grzbietowych) zanika. W główce oraz przy końcu każdego członu kanały główne są połączone kanałami poprzecznymi. W pobliżu kanałów poprzecznych, w kanałach głównych znajdują się zastawki. Układ wydalniczy kończy się otworem wydalniczym. Każdy kanał posiada własny otwór na aktualnie ostatnim członie lub najpierw uchodzą do kurczliwego pęcherza moczowego. Komórki płomykowe zbierają metabolity płynne dokonują ultrafiltracji płynu wnętrza ciała.

Brak układu pokarmowego i układu krążenia. Oddychają beztlenowo (fermentacja).

Układ nerwowy to dwa główne pnie nerwowe biegnące bocznie. W główce leży spoidło poprzeczne (zwój centralny, mózgowy). Pod nabłonkiem tegumentum leżą sploty podskórnej sieci nerwowej. Pnie są rozgałęzione w członach.

Tasiemce są hermafrodytami – obojnakami.

Układ rozrodczy żeński zbudowany jest z jajników, jajowodów z ootypem. Z ootypem połączona jest pochwa i macica oraz gruczoł żółtkowy. Pochwa otwiera się otworem w zatoce płciowej.

Układ rozrodczy męski to jądra, przewody wyprowadzające schodzące się w nasieniowód, a ten kieruje się następnie do prącia uchodzącego w zatoce płciowej.

W zależności od gatunku macica ma osobne ujście lub go nie posiada i zapłodnione jaja wydostają się po rozerwaniu członu. Plemniki wnikają do ootypu przez pochwę. W ootypie zachodzi zapłodnienie jaj – owocytów (oocytów). U tasiemców zachodzi samozapłodnienie lub zaplemnienie krzyżowe. W zapłodnionych jajach znajduje się larwa – onkosfera, która zależnie od gatunku posiada haczyki lub rzęski. Onkosfera w ciele żywiciela przejściowego (pośredniego) przekształca się w finnę (wągier). W finnie rozwija się czerwioch, czyli główka (scolex).{/jgibox}

Główka wyposażona w 4 przyssawki i wieniec haczyków (22-32 sztuk). Główka szerokości około 1-1,5 mm, długość ciała 2-3 m. Człony maciczne mają szerokość około 6 mm a długość 12 mm, liczba proglotydów około 900. Barwa strobilum żółtawomleczna. Macica rozgałęziona, do 12 par odgałęzień, rzadko rozłożonych, w przeciwieństwie do tasiemca nieuzbrojonego (ponad 15 do 30 par rozgałęzień, gęsto ułożonych). Zapłodnione jaja są wydalane w członach wraz z kałem. W jajach zawarte są onkosfery.

Cykl rozwojowy

Pasze zanieczyszczone odchodami ludzkimi z jajami pasożyta są źródłem zakażenia zwierząt – żywicieli pośrednich. Pod wpływem soku trawiennego, onkosfera zostaje uwolniona, przedostaje się do naczyń świni lub dzika i wędruje wraz z krwią do mięśni, gdzie osiedla się w formie finny – wągra typu cysticercus. Człowiek spożywając niedogotowane, niedosmażone lub surowe mięso z dzika lub świni (metka, tatar) umożliwia dalszy rozwój pasożyta. Wpuklony czerwioch czyli scolex wywraca się (uwypukla na zewnątrz) z finny, pęcherzyk w którym przebywał zanika, a główka i szyjka wzrastają oraz rozwijają się w dojrzałego tasiemca. Pasożyt egzystuje w jelicie cienkim człowieka. Tasiemiec żyje około 20 lat. Żywicielem pośrednim może być również królik.
Parazyt dwudomowy; żywicielem pośrednim jest świnia lub dzik, żywicielem ostatecznym jest człowiek.

Badanie kału na obecność członów lub jaj. Metoda dekantacji, metoda flotacji, metoda rozmazu Kato-Miura. Test ELISA wykrywający antygeny tasiemca.

Prazykwantel (Cesol, Biltricide, Cisticide Merck - tabl.) 10-20 mg/kg m.c. jednorazowo.

Niclosamide (Tredemine, Yomesan) – tabl. 500 mg, nowy lek tasiemcobójczy przeciwwskazany w okresie ciąży. Stosowany w dawce 1 g (2 tabl.) na raz, po 1 godzinie ponownie w tej samej dawce; kuracja musi być stosowana na czczo. Na drugi dzień zastosować środek łagodnie przeczyszczający.

Leczenie metodami naturalnymi

W ziołolecznictwie ludowym i w medycynie oficjalnej w leczeniu tasiemczyc stosowano m.in.:

Kłącze paproci narecznicy samczej (Rhizoma Filicis maris)

bogate w związki fenolowe: floroglucyna i jej pochodne: aspidynol, kwas filiksowy, kw. flawaspidynowy, albaspidyna. Właściwości przeciwczerwiowe paproci znane są od starożytności. Ekstrakt eterowy nosi nazwę surowej filicyny.
W lecznictwie oficjalnym jeszcze w latach sześćdziesiątych stosowany był Extractum Filicis maris aethereum. Związki paproci powodują silne skurcze mięsni tasiemców, a następnie ich paraliż, przez co możliwe jest usunięcie parazyta z żywiciela podczas defekacji.

W medycynie ludowej stosowano doustnie sproszkowane kłącze narecznicy w dawce 15 g. Surowiec musi spełniać pewne wymogi, tzn. powinien mieć w przekroju barwę zielonawą, tylko wtedy jest cenny leczniczo. Następnie podawano środek przeczyszczający.

Niestety preparaty paprociowe zastosowane niewłaściwie lub przedawkowane są przyczyną zatrucia, a nawet śmierci. Szczególnie niebezpieczne jest zastosowanie jako środka przeczyszczającego oleju rycynowego lub spożycie pokarmu tłustego, albo alkoholu podczas kuracji

Trujące składniki zawarte w paproci dobrze rozpuszczają się w tłuszczach i wraz z nimi ulegają wchłonięciu do krwi. Efektem jest zatrucie pacjenta: bóle żołądka, wymioty, biegunka, żółtaczka zawroty i bóle głowy, bolesne skurcze mięśni, drgawki, zaburzenia widzenia, a nawet utrata wzroku. Śmierć następuje wskutek porażenia ośrodka oddechowego.

Wielu niedouczonych znachorów zalecało dla wzmocnienia kuracji wypicie alkoholu, co niestety zakończyło się zatruciem pacjenta. Jako środka przeczyszczającego należy zastosować sól gorzką lub wodny wywar z ziół przeczyszczających. Nigdy paproci samczej nie wolno stosować u kobiet ciężarnych (poronienie!). Co gorsze w niektórych podręcznikach dla felczerów autorzy zalecali po podaniu preparatu z narecznicy zastosowanie oleju rycynowego jako środka czyszczącego. Niepowodzenia w leczeniu, liczne przypadki zatruć były powodem wycofania narecznicy z farmakopei wielu krajów, w tym z Farmakopei Polskiej oraz z Urzędowego Spisu Leków.

Extractum filicis maris stosowano w formie emulsji po przeczyszczeniu jelit w dawce maksymalnej jednorazowej 10 g, a po 2 godzinach zastosowano ponownie środek przeczyszczający.

Kwiat krasawy (Flos Koso vel Kusso)

zawiera pochodne floroglucyny (kosotoksyna). Obecny był w Farmakopei Polskiej II. Stosowany był w formie ekstraktu eterowego w dawce pro dosi 10-20 g w 3 dawkach co pół godziny, po czym stosowano środek przeczyszczający siarczan magnezu. Z punktu widzenia botanicznego jest to żeński kwiat z drzewa Hagenia abyssynica z rodziny Rosaceae.

Kamala

żywica z gruczołów owocu wiecznie zielonego drzewa Rottleria tinctoria z rodziny Euphorbiacea. Stosowany powszechnie w Indiach w formie ceglastego proszku. Figurował w Farmakopei Polskiej III. Jest szczególnie przydatny w leczeniu difilobotriozy. Poasiada właściwości przeczyszczające, przez co nie ma potrzeby stosowania leków dodatkowych. Zawiera pochodne floroglucyny (rottleryny). Stosowana w dawce 6-12 g pro dosi.

Nasiona dyni (Semina cucurbitae)

świeże nasiona dyni miażdżone podane w dawce 350-700 g jednorazowo działają przeciwczerwiowo. Suszone nie działają. Potem należy zastosować środek przeczyszczający.

Kora granatowca (Cortex Granati)

zawiera alkaloidy pochodne pirydyny (pelletieryny). Niegdyś we wszystkich farmakopeach, obecnie stosowana w krajach śródziemnomorskich i w Indiach. Pochodzi z drzewa (niekiedy w formie krzewu) granat właściwy Punica granatum z rodziny Punicaceae.

Przedawkowany jest niebezpieczny (zaburzenia widzenia, uszkodzenie siatkówki, zwolnienie tętna, zaburzenia sercowe, zapaść)

Stosowany w formie maceratu (20-30 g sproszkowanej kory/200 ml wody) – zażytego w dwóch dawkach co pół godziny. Odwar: 60 g sproszkowanej kory wygotować w 750 ml wody do obj. 500 ml, spożyć w 3 dawkach co pół godziny, a następnie przyjąć per os olej rycynowy (30 g).

---

Materiał oparty na opracowaniu prof. Henryka Różańskiego,
oraz książce "Partazytologia i akaroentomologia medyczna" pod redakcją naukową Antoniego Deryło