Badanie Vegatestem, wieloletni specjalista
Choroba: Bąblowica (Echinococcosis)

{jgxgal folder:=[images/parasites/tasiemiecbablowcowy] cols:=[4]}
Zdjęcia pochiodza z:
1. www2.mf.uni-lj.si/
2. http://cal.vet.upenn.edu/paraav/labs/lab7.htm
3. http://users.unimi.it

Objawy

Bąblowica wątroby – choroba rozwija się wiele lat, w utajeniu, nie dając ostrych objawów. Po pewnym czasie występują objawy zatrucia metabolitami tasiemca i eozynofilia. Wątroba stopniowo powiększa się, staje się obolała, badaniem palpacyjnym stwierdza się niekiedy chełbotanie. Niekiedy obserwuje się stany podżółtaczkowe lub żółtaczkę i puchlinę wodną. Pęknięcie pęcherza echinokoka objawia się nagłą pokrzywką, drgawkami, nudnościami, wymiotami, i zapaścią. Chory wykazuje wstręt do potraw tłustych. W razie zropienia pojawia się leukocytoza obojętnochłonna i gorączka. Powiększeniu ulega śledziona i węzły chłonne. Zwiększa się stężenie Ig G i E. Bąblowica wielokomorowa wątroby grozi zgonem żywiciela.

Bąblowiec płuc – Początkowo choroba objawia się kaszlem i krwiopluciem. Następnie kaszel nasila się, przy osłuchiwaniu stwierdza się osłabienie szmeru oddechowego, stłumienie odgłosu opukowego i rzężenie drobnobańkowe. Przebicie pęcherza do tchawicy objawia się ostrym kaszlem i wykrztuszaniem żółtawej wydzieliny. Przebiciu towarzysz wstrząs anafilaktyczny i drgawki. Zgon następuje wskutek wstrząsu i uduszenia.

Historia odkrycia

Chociaż znany od dawna po raz pierwszy został oficjalnie opisany przez Batscha w 1786 roku.

Występowanie

Kosmopolityczny, na całym świecie.

Budowa

{jgibox title:=[Ogólna budowa tasiemców] style:=[width:500px;]}Ciało tasiemców nosi nazwę strobilum (strobila). Strobilum zbudowane jest z główki – czerwiocha (scolex), szyjki i członów (proglotydy). Skolex wyposażony jest w narządy czepne (bruzdy przyssawkowe, haki, przyssawki). W szyjce powstają nowe człony (strefa wzrostu). Ostatnie człony, zwane macicznymi wypełnione są zapłodnionymi jajami i odrywają się od strobili. W członach dojrzałych następuje wytwarzanie komórek płciowych. W członach dojrzewających zachodzi rozwój narządów rozrodczych.

Ciało tasiemca okryte jest oskórkiem, pod którym leży nabłonek wora skórno–mięśniowego - tegumentum. Pod nabłonkiem leżą miocyty tworzące warstwę okrężną (zewnętrznie położona) i warstwę podłużną (głębiej położona). Na powierzchni ciała znajdują się kosmki, pełniące czynności absorpcyjne w stosunku do pokarmu (mleczka pokarmowego gospodarza). Mikrokosmki zwiększają efektywnie powierzchnię chłonną ciała tasiemca. Pod warstwą mięśni leżą mioblasty i komórki parenchymatyczne. Do nabłonka tegumentum docierają receptory dotyku. Pomiędzy komórkami parenchymy leżą ciałka wapienne.

Układ wydalniczy jest typu protonefrydialnego drabinkowego; zbudowany z czterech głównych kanałów. Obie pary kanałów leżą bocznie. Jeden kanał danej pary leży brzusznie, a jeden grzbietowo. Niekiedy jeden z kanałów (grzbietowych) zanika. W główce oraz przy końcu każdego członu kanały główne są połączone kanałami poprzecznymi. W pobliżu kanałów poprzecznych, w kanałach głównych znajdują się zastawki. Układ wydalniczy kończy się otworem wydalniczym. Każdy kanał posiada własny otwór na aktualnie ostatnim członie lub najpierw uchodzą do kurczliwego pęcherza moczowego. Komórki płomykowe zbierają metabolity płynne dokonują ultrafiltracji płynu wnętrza ciała.

Brak układu pokarmowego i układu krążenia. Oddychają beztlenowo (fermentacja).

Układ nerwowy to dwa główne pnie nerwowe biegnące bocznie. W główce leży spoidło poprzeczne (zwój centralny, mózgowy). Pod nabłonkiem tegumentum leżą sploty podskórnej sieci nerwowej. Pnie są rozgałęzione w członach.

Tasiemce są hermafrodytami – obojnakami.

Układ rozrodczy żeński zbudowany jest z jajników, jajowodów z ootypem. Z ootypem połączona jest pochwa i macica oraz gruczoł żółtkowy. Pochwa otwiera się otworem w zatoce płciowej.

Układ rozrodczy męski to jądra, przewody wyprowadzające schodzące się w nasieniowód, a ten kieruje się następnie do prącia uchodzącego w zatoce płciowej.

W zależności od gatunku macica ma osobne ujście lub go nie posiada i zapłodnione jaja wydostają się po rozerwaniu członu. Plemniki wnikają do ootypu przez pochwę. W ootypie zachodzi zapłodnienie jaj – owocytów (oocytów). U tasiemców zachodzi samozapłodnienie lub zaplemnienie krzyżowe. W zapłodnionych jajach znajduje się larwa – onkosfera, która zależnie od gatunku posiada haczyki lub rzęski. Onkosfera w ciele żywiciela przejściowego (pośredniego) przekształca się w finnę (wągier). W finnie rozwija się czerwioch, czyli główka (scolex).{/jgibox}

Tasiemiec ten posiada 3-4 człony (niedojrzały, dojrzały i maciczny). Długość tasiemca jest bardzo mała i wynosi około 6 mm. Czerwioch posiada ryjek, 4 przyssawki i 28-50 haczyków ustawionych w dwóch rzędach.

Żywicielem pośrednim są: człowiek, owce, bydło, świnie, konie, dziki, psy, sarny, jelenie, zające, króliki. Żywicielem ostatecznym jest pies, wilk, lis i kot. Larwy wywołują bąblowicę. Forma dorosła tasiemca pasożytuje w jelicie cienkim żywiciela ostatecznego, w nim też rozmnaża się płciowo. Inny gatunek, Echinococcus multilocularis wywołuję tzw. bąblowicę wielokomorową (pęcherz echinokoka jest złożony z wielu mniejszych – wtórnych pęcherzyków, w których mieszczą się protoskoleksy). Żywicielem ostatecznymdla bąblowca wielokomorowego jest kot, a pośrednim gryzonie i człowiek.

Cykl rozwojowy

Zarażenie pasożytem następuje po spożyciu pokarmu lub wody zanieczyszczonej jajami bąblowca. Bezpośrednie stykanie się z kotami i psami sprzyja zakażeniu bąblowcem. Jaja wydostają się z ustroju żywiciela ostatecznego wraz z kałem na zewnątrz i zanieczyszczają wodę lub rośliny spożywane przez ludzi lub zwierzęta gospodarskie. W zapłodnionych jajach znajdują się onkosfery, które zostają uwolnione w przewodzie pokarmowym żywiciela pośredniego. Onkosfery przedostają się do naczyń i płyną wraz z krwią lub limfą do różnych organów: wątroba, płuca, gałka oczna, mózg, węzły chłonne, serce, nerki, śledziona, trzustka, a nawet kości. Może osiedlić się także w mięśniach. Onkosfera w miejscu docelowym otacza się osłonką i przekształca w echinokokus. Od tej chwili wokół larwy zbiera się płyn bezbarwny, a pęcherzyk zwiększa swoje rozmiary. Poprzez pączkowanie powstają z larwy protoskoleksy, czyli formy larwalne potomne, leżące w tzw. komorach lęgowych (larwy wtórne). Echinokokus żyje nawet 20 lat. Zakażenie bakteryjne (paciorkowce, gronkowce, pałeczki) echinokoka jest powodem powstania wielkiego ropniaka. Pęcherz bąblowca uciskając na okoliczne tkanki i organy wywołuje objawy chorobowe, może nastąpić przebicie pęcherza do jamy ciała, żołądka, worka osierdziowego, pęcherza moczowego, naczyń krwionośnych, jelit, czy komór mózgowych. W razie wylania się płynu z pęcherza bąblowca (pęknięcia) do tkanek dochodzi do zatrucia organizmu metabolitami pasożyta i wystąpienia uogólnionej pokrzywki, a nawet śmierci (np. po pęknięcie pęcherza w płucach). Pęknięcie zropiałego pęcherza bąblowca powoduje uogólnione zakażenie ropne, kończące się śmiercią. Wreszcie rozerwanie cysty bąblowca powoduje rozpowszechnienie się protoskoleksów w ustroju (przerzuty).

Sposoby zarażania

Konieczne jest dbanie o czystość rąk. Nie wolno dawać się lizać po twarzy zwierzętom, przytulać twarzy do sierści zwierząt, spać ze zwierzętami. Konieczne jest oddzielenie małych dzieci i ich zabawek od zwierząt dzikich i gospodarskich. Należy dbać o czystość owoców i warzyw, unikać piaskownic i trawników zanieczyszczonych psimi lub kocimi odchodami, jest to poważne źródło zakażenia dla człowieka. Nie wolno podawać zwierzętom odpadków z rzeźni. Koty zakażają się polując na gryzonie lub jedząc padlinę, podobnie jak psy, lisy czy wilki. Psy i koty takie stanowią źródło zakażenia bąblowcem dla człowieka.

Diagnostyka

W rozpoznaniu istotną rolę odgrywają: tomografia komputerowa, ultrasonografia, technika obrazowania rentgenowskiego, testy ELISA. W przypadku bąblowicy płuc w plwocinie można wykazać obecność skoleksów.

Leczenie konwencjonalne

Stosuje się leczenie chirurgiczne i farmakologiczne. Spośród leków, najczęściej wykorzystuje się albendazol i mebendazol. Albendazol (Zentel, Eskazole, Albenza) stosuje się w dawce 400 mg 2 razy dz. przez 2-3 tygodnie. Mebendazol (Vermox) stosuje się w dawce 50 mg/kg m.c./24 h przez kilka miesięcy.

Podczas operacji chirurgicznej dąży się do wyłuszczenia pęcherza wraz z jego torebką. Jeśli nie jest możliwe wyłuszczenie, wówczas opróżnia się pęcherz, a następnie wypełnia go roztworem soli fizjologicznej (metoda Bobrowa) lub stężonym roztworem NaCl. Starą techniką jest także wypełnienie pęcherza etanolem lub nawet formaliną (metoda Frenkela czy Spasokukockiego). Oczywiście formalina nie jest już obecnie wprowadzana w krajach cywilizowanych. Metody te jednak obrazują nam jak trudno jest wyleczyć bąblowicę i do jak skrajnych (toksycznych) środków sięgnięto.

Leczenie metodami naturalnymi

W ziołolecznictwie ludowym i w medycynie oficjalnej w leczeniu tasiemczyc stosowano m.in.:

Kłącze paproci narecznicy samczej (Rhizoma Filicis maris)

bogate w związki fenolowe: floroglucyna i jej pochodne: aspidynol, kwas filiksowy, kw. flawaspidynowy, albaspidyna. Właściwości przeciwczerwiowe paproci znane są od starożytności. Ekstrakt eterowy nosi nazwę surowej filicyny.
W lecznictwie oficjalnym jeszcze w latach sześćdziesiątych stosowany był Extractum Filicis maris aethereum. Związki paproci powodują silne skurcze mięsni tasiemców, a następnie ich paraliż, przez co możliwe jest usunięcie parazyta z żywiciela podczas defekacji.

W medycynie ludowej stosowano doustnie sproszkowane kłącze narecznicy w dawce 15 g. Surowiec musi spełniać pewne wymogi, tzn. powinien mieć w przekroju barwę zielonawą, tylko wtedy jest cenny leczniczo. Następnie podawano środek przeczyszczający.

Niestety preparaty paprociowe zastosowane niewłaściwie lub przedawkowane są przyczyną zatrucia, a nawet śmierci. Szczególnie niebezpieczne jest zastosowanie jako środka przeczyszczającego oleju rycynowego lub spożycie pokarmu tłustego, albo alkoholu podczas kuracji


Trujące składniki zawarte w paproci dobrze rozpuszczają się w tłuszczach i wraz z nimi ulegają wchłonięciu do krwi. Efektem jest zatrucie pacjenta: bóle żołądka, wymioty, biegunka, żółtaczka zawroty i bóle głowy, bolesne skurcze mięśni, drgawki, zaburzenia widzenia, a nawet utrata wzroku. Śmierć następuje wskutek porażenia ośrodka oddechowego.

Wielu niedouczonych znachorów zalecało dla wzmocnienia kuracji wypicie alkoholu, co niestety zakończyło się zatruciem pacjenta. Jako środka przeczyszczającego należy zastosować sól gorzką lub wodny wywar z ziół przeczyszczających. Nigdy paproci samczej nie wolno stosować u kobiet ciężarnych (poronienie!). Co gorsze w niektórych podręcznikach dla felczerów autorzy zalecali po podaniu preparatu z narecznicy zastosowanie oleju rycynowego jako środka czyszczącego. Niepowodzenia w leczeniu, liczne przypadki zatruć były powodem wycofania narecznicy z farmakopei wielu krajów, w tym z Farmakopei Polskiej oraz z Urzędowego Spisu Leków.

Extractum filicis maris stosowano w formie emulsji po przeczyszczeniu jelit w dawce maksymalnej jednorazowej 10 g, a po 2 godzinach zastosowano ponownie środek przeczyszczający.

Kwiat krasawy (Flos Koso vel Kusso)

zawiera pochodne floroglucyny (kosotoksyna). Obecny był w Farmakopei Polskiej II. Stosowany był w formie ekstraktu eterowego w dawce pro dosi 10-20 g w 3 dawkach co pół godziny, po czym stosowano środek przeczyszczający siarczan magnezu. Z punktu widzenia botanicznego jest to żeński kwiat z drzewa Hagenia abyssynica z rodziny Rosaceae.

Kamala

żywica z gruczołów owocu wiecznie zielonego drzewa Rottleria tinctoria z rodziny Euphorbiacea. Stosowany powszechnie w Indiach w formie ceglastego proszku. Figurował w Farmakopei Polskiej III. Jest szczególnie przydatny w leczeniu difilobotriozy. Poasiada właściwości przeczyszczające, przez co nie ma potrzeby stosowania leków dodatkowych. Zawiera pochodne floroglucyny (rottleryny). Stosowana w dawce 6-12 g pro dosi.

Nasiona dyni (Semina cucurbitae)

świeże nasiona dyni miażdżone podane w dawce 350-700 g jednorazowo działają przeciwczerwiowo. Suszone nie działają. Potem należy zastosować środek przeczyszczający.

Kora granatowca (Cortex Granati)

zawiera alkaloidy pochodne pirydyny (pelletieryny). Niegdyś we wszystkich farmakopeach, obecnie stosowana w krajach śródziemnomorskich i w Indiach. Pochodzi z drzewa (niekiedy w formie krzewu) granat właściwy Punica granatum z rodziny Punicaceae.

Przedawkowany jest niebezpieczny (zaburzenia widzenia, uszkodzenie siatkówki, zwolnienie tętna, zaburzenia sercowe, zapaść)


Stosowany w formie maceratu (20-30 g sproszkowanej kory/200 ml wody) – zażytego w dwóch dawkach co pół godziny. Odwar: 60 g sproszkowanej kory wygotować w 750 ml wody do obj. 500 ml, spożyć w 3 dawkach co pół godziny, a następnie przyjąć per os olej rycynowy (30 g).


Materiał oparty na opracowaniu prof. Henryka Różańskiego,
oraz książce "Partazytologia i akaroentomologia medyczna" pod redakcją naukową Antoniego Deryło

Oczyszczanie organizmu enzymami Bołotowa

 

oczyszczanie organizmu i leczenie raka według Huldy Clark

 

Katalog częstotliwości pasożytów wg Rife Clark i innych

 

Leczenie raka według Lebiediewa