Tasiemiec bąblowiec – (Echinococcus granulosus syn.Taenia echinococcus)
Choroba: Bąblowica (Echinococcosis)

Żywicielem pośrednim są: człowiek, owce, bydło, świnie, konie, dziki, psy, sarny, jelenie, zające, króliki. Żywicielem ostatecznym jest pies, wilk, lis i kot. Larwy wywołują bąblowicę. Forma dorosła tasiemca pasożytuje w jelicie cienkim żywiciela ostatecznego, w nim też rozmnaża się płciowo. Inny gatunek, Echinococcus multilocularis wywołuję tzw. bąblowicę wielokomorową (pęcherz echinokoka jest złożony z wielu mniejszych – wtórnych pęcherzyków, w których mieszczą się protoskoleksy). Żywicielem ostatecznymdla bąblowca wielokomorowego jest kot, a pośrednim gryzonie i człowiek.

Tasiemiec ten posiada 3-4 człony (niedojrzały, dojrzały i maciczny). Długość tasiemca jest bardzo mała i wynosi około 6 mm. Czerwioch posiada ryjek, 4 przyssawki i 28-50 haczyków ustawionych w dwóch rzędach.

Zarażenie pasożytem następuje po spożyciu pokarmu lub wody zanieczyszczonej jajami bąblowca. Bezpośrednie stykanie się z kotami i psami sprzyja zakażeniu bąblowcem. Jaja wydostają się z ustroju żywiciela ostatecznego wraz z kałem na zewnątrz i zanieczyszczają wodę lub rośliny spożywane przez ludzi lub zwierzęta gospodarskie. W zapłodnionych jajach znajdują się onkosfery, które zostają uwolnione w przewodzie pokarmowym żywiciela pośredniego. Onkosfery przedostają się do naczyń i płyną wraz z krwią lub limfą do różnych organów: wątroba, płuca, gałka oczna, mózg, węzły chłonne, serce, nerki, śledziona, trzustka, a nawet kości. Może osiedlić się także w mięśniach. Onkosfera w miejscu docelowym otacza się osłonką i przekształca w echinokokus. Od tej chwili wokół larwy zbiera się płyn bezbarwny, a pęcherzyk zwiększa swoje rozmiary. Poprzez pączkowanie powstają z larwy protoskoleksy, czyli formy larwalne potomne, leżące w tzw. komorach lęgowych (larwy wtórne). Echinokokus żyje nawet 20 lat. Zakażenie bakteryjne (paciorkowce, gronkowce, pałeczki) echinokoka jest powodem powstania wielkiego ropniaka. Pęcherz bąblowca uciskając na okoliczne tkanki i organy wywołuje objawy chorobowe, może nastąpić przebicie pęcherza do jamy ciała, żołądka, worka osierdziowego, pęcherza moczowego, naczyń krwionośnych, jelit, czy komór mózgowych. W razie wylania się płynu z pęcherza bąblowca (pęknięcia) do tkanek dochodzi do zatrucia organizmu metabolitami pasożyta i wystąpienia uogólnionej pokrzywki, a nawet śmierci (np. po pęknięcie pęcherza w płucach). Pęknięcie zropiałego pęcherza bąblowca powoduje uogólnione zakażenie ropne, kończące się śmiercią. Wreszcie rozerwanie cysty bąblowca powoduje rozpowszechnienie się protoskoleksów w ustroju (przerzuty).

Bąblowica wątroby – choroba rozwija się wiele lat, w utajeniu, nie dając ostrych objawów. Po pewnym czasie występują objawy zatrucia metabolitami tasiemca i eozynofilia. Wątroba stopniowo powiększa się, staje się obolała, badaniem palpacyjnym stwierdza się niekiedy chełbotanie. Niekiedy obserwuje się stany podżółtaczkowe lub żółtaczkę i puchlinę wodną. Pęknięcie pęcherza echinokoka objawia się nagłą pokrzywką, drgawkami, nudnościami, wymiotami, i zapaścią. Chory wykazuje wstręt do potraw tłustych. W razie zropienia pojawia się leukocytoza obojętnochłonna i gorączka. Powiększeniu ulega śledziona i węzły chłonne. Zwiększa się stężenie Ig G i E. Bąblowica wielokomorowa wątroby grozi zgonem żywiciela.

Bąblowiec płuc. Początkowo choroba objawia się kaszlem i krwiopluciem. Następnie kaszel nasila się, przy osłuchiwaniu stwierdza się osłabienie szmeru oddechowego, stłumienie odgłosu opukowego i rzężenie drobnobańkowe. Przebicie pęcherza do tchawicy objawia się ostrym kaszlem i wykrztuszaniem żółtawej wydzieliny. Przebiciu towarzysz wstrząs anafilaktyczny i drgawki. Zgon następuje wskutek wstrząsu i uduszenia.

Rozpoznanie. W rozpoznaniu istotną rolę odgrywają: tomografia komputerowa, ultrasonografia, technika obrazowania rentgenowskiego, testy ELISA. W przypadku bąblowicy płuc w plwocinie można wykazać obecność skoleksów.

Stosuje się leczenie chirurgiczne i farmakologiczne. Spośród leków, najczęściej wykorzystuje się albendazol i mebendazol. Albendazol (Zentel, Eskazole, Albenza) stosuje się w dawce 400 mg 2 razy dz. przez 2-3 tygodnie. Mebendazol (Vermox) stosuje się w dawce 50 mg/kg m.c./24 h przez kilka miesięcy.

Podczas operacji chirurgicznej dąży się do wyłuszczenia pęcherza wraz z jego torebką. Jeśli nie jest możliwe wyłuszczenie, wówczas opróżnia się pęcherz, a następnie wypełnia go roztworem soli fizjologicznej (metoda Bobrowa) lub stężonym roztworem NaCl. Starą techniką jest także wypełnienie pęcherza etanolem lub nawet formaliną (metoda Frenkela czy Spasokukockiego). Oczywiście formalina nie jest już obecnie wprowadzana w krajach cywilizowanych. Metody te jednak obrazują nam jak trudno jest wyleczyć bąblowicę i do jak skrajnych (toksycznych) środków sięgnięto.

Konieczne jest dbanie o czystość rąk. Nie wolno dawać się lizać po twarzy zwierzętom, przytulać twarzy do sierści zwierząt, spać ze zwierzętami. Konieczne jest oddzielenie małych dzieci i ich zabawek od zwierząt dzikich i gospodarskich. Należy dbać o czystość owoców i warzyw, unikać piaskownic i trawników zanieczyszczonych psimi lub kocimi odchodami, jest to poważne źródło zakażenia dla człowieka. Nie wolno podawać zwierzętom odpadków z rzeźni. Koty zakażają się polując na gryzonie lub jedząc padlinę, podobnie jak psy, lisy czy wilki. Psy i koty takie stanowią źródło zakażenia bąblowcem dla człowieka.