Świdrowiec – (Trypanosoma brucei)
Choroba: Śpiączka afrykańska – (Trypanosomosis brucei, Trypanosomatosis africana)

Morfologia

Pierwotniak (wiciowiec) kształtu wrzecionowatego, długości 15-30 µm. Zawiera wić i błonkę falującą – organelle ruchu. Jądro leży centralnie. U podstawy wici zlokalizowane jest ciałko podstawowe i kinetoplast (blefaroplast). Kinetoplast to organella woreczkowata, otoczona dwiema błonami elementarnymi, zawierająca zestaw enzymów charakterystyczny dla mitochondrium. U świdrowców jest częścią mitochondrium. Posiada własne DNA kodujące swoiste białka strukturalne i enzymatyczne. Procesy zachodzące w kinetoplaście dostarczają energię niezbędną do poruszania wici. Nazwa rzędu Kinetoplastida pochodzi właśnie od tej organelli.

{jgxgal folder:=[images/parasites/trypanosomabrucei] cols:=[4]}
Zdjecia nr 1,2,3 powiększenie x1000 źródło: http://workforce.cup.edu/
Zdjęcie nr 4: COURTESY OF THE NATIONAL ACADEMY OF SCIENCES

Cykl rozwojowy. Parazyt pobiera pokarm całą powierzchnią ciała. Rozmnaża się przez podział podłużny. Pasożytuje we krwi i w limfie, poruszając się ruchem świdrowatym; stąd przedostaje się do płynu mózgowo-rdzeniowego.

Przenosicielami parazytów są muchy z rodzaju Glossina (tse-tse). Pasożytują we krwi człowieka i antylop. Antylopy stanowią więc rezerwuar pasożyta. Antylopy nie wykazują objawów chorobowych. Żywicielem pośrednim jest mucha tse-tse, a żywicielem ostatecznym –człowiek. W jelicie much następuje rozmnażanie pasożyta. Podczas odżywiania się krwią, muchy tse-tse przenoszą pasożyta z antylopy lub z zakażonego człowieka na osobnika zdrowego.

Zakażenie objawia się powiększeniem węzłów chłonnych, głównie karkowych (objaw Winterbottona), wątroby i śledziony.

Występują 1-4-dniowe ataki gorączki, wysięki okołostawowe, swędzące plamy i wysypki skórne, opuchnięcie okolic oczu. Gdy pasożyt przedostanie się do płynu mózgowo-rdzeniowego dochodzi do zaburzeń neurologicznych i ruchowych: bóle głowy, drżenie języka, drżenie mięśni twarzy i kończyn, szybkie zmiany nastroju, omamy, zaburzenia mowy. W końcowym stadium choroby występuje apatia i przedłużające się stany śpiączki kończące się śmiercią.

Pasożyta stwierdza się badaniem mikroskopowym (mikroskop świetlny lub fluorescencyjny) rozmazów krwi w izotonicznym roztworze chlorku sodu (obserwacje przyżyciowe). Do wybarwiania preparatów stosuje się barwnik Giemsy. Osad płynu mózgowo-rdzeniowego również zawiera świdrowce.

Leczenie

Pozajelitowo (dożylnie lub domięśniowo) podaje się Pentamidine (Pentacarinat): 4 mg/kg m.c. (w formie izetionianu) co drugi dzień (7-10 wstrzyknięć).

W II etapie choroby (objawy neurologiczne) podaje się Melarsoprol – powolny wlew dożylny 3,6 mg dz. przez 3-4 dni; kuracje powtarza się po 7 dniach.

Wyróżnia się dwa rodzaje choroby: trypanosomatoza rodezyjska (podgatunek Trypanosoma rhodesiense (we wschodniej Afryce), która powoduje wczesne uszkodzenie układu nerwowego, zapalenie mięśnia sercowego i daje złe rokowania, a także trypanosomatoza gambijska (podgatunek T. gambiense) o wolniejszym przebiegu i późnymi zmianami patologicznymi w układzie nerwowym.

W Ameryce Południowej i Środkowej rozpowszechniona jest śpiączka amerykańska (choroba Chagasa), wywołana przez gatunek Trypanosoma cruzi. Przenosicielem pierwotniaka są pluskwiaki.
Pasożyt przedostaje się przez uszkodzona skórę.