Owsik spiralny – (Enterobius vermicularis, syn. Oxyuris vermicularis)
Choroba: Owsica – Enterobiosis (oxyuriosis)
Dane ogólne. Parazyt jednodomowy. Pasożytuje u człowieka, w jelicie grubym.
Choroba: Owsica – Enterobiosis (oxyuriosis)
Dane ogólne. Parazyt jednodomowy. Pasożytuje u człowieka, w jelicie grubym.
Morfologia i anatomia
Ciało obłe (walcowate), białawe, okryte oskórkiem – kutikulą. Rozdzielnopłciowy z zaznaczonym dymorfizmem płciowym. Samica dorasta do 12 mm długości i 0,6 mm szerokości. Samiec dorasta do 3 mm długości i 0,2-0,3 mm szerokości. Koniec ciała samca jest zawinięty.
Przednia część ciała owsików jest rozszerzona buławkowato. W przedniej części znajduje się otwór gębowy, w tylnej odbyt.
Otwór gębowy otoczony jest trzema wargami i prowadzi do jamy gębowej. Dalej leży gardziel z rozszerzeniem i jelito środkowe, a za nim jelito tylne, kończące się odbytem.
Układ rozrodczy samca zbudowany jest z nitkowatego jądra, nasieniowodu i szczecinki kopulacyjnej schowanej w kloace. Nasieniowód prowadzi do przewodu wytryskowego, a ten otwiera się do jelita tylnego (kloaka). Szczecinki kopulacyjne, czyli spicule oraz brodawki płciowe umożliwiają przyczepienie się w okolicy otworu płciowego samicy oraz zaplemnienie.
Układ rozrodczy samicy zbudowany jest z dwóch jajników, dwóch jajowodów i dwóch macic. Macice przechodzą we wspólną pochwę otwierającą się po stronie brzusznej.
Zakażenie
Zakażenie owsikiem następuje wskutek spożycia pokarmu zanieczyszczonego jajami, ponadto podczas wkładania do ust różnych przedmiotów i rąk zanieczyszczonych jajami. Choroba rozpowszechniona głównie wśród dzieci. Owsiki przebywają w końcowej części jelita cienkiego i w jelicie grubym (okrężnica). Po osiągnięciu dojrzałości płciowej samice są zapładniane przez samców. Zapłodnione samice wędrują do odbytnicy, zazwyczaj nocą i wypełzają na zewnątrz w celu zniesienia jaj w fałdach okołoodbytowych (w fałdach zwieracza zewnętrznego odbytu). Składanie jaj wywołuje u chorego swędzenie. Drapanie w okolicy odbytu powoduje naniesienie jaj na dłonie i wprowadzenie ich pod paznokcie. Łatwo więc dochodzi do samozarażenia jak i też zakażania innych ludzi (dotykanie żywności, zabawek wkładanych przez dzieci do ust). U dziewczynek samice wędrują również do przedsionka pochwy, w celu zniesienia jaj. Samica składa 8-10 tysięcy jaj.
W przewodzie pokarmowym, z jaj wylęgają się larwy, które następnie rozwijają się w jelicie do postaci dorosłych.
Otwór gębowy otoczony jest trzema wargami i prowadzi do jamy gębowej. Dalej leży gardziel z rozszerzeniem i jelito środkowe, a za nim jelito tylne, kończące się odbytem.
Układ rozrodczy samca zbudowany jest z nitkowatego jądra, nasieniowodu i szczecinki kopulacyjnej schowanej w kloace. Nasieniowód prowadzi do przewodu wytryskowego, a ten otwiera się do jelita tylnego (kloaka). Szczecinki kopulacyjne, czyli spicule oraz brodawki płciowe umożliwiają przyczepienie się w okolicy otworu płciowego samicy oraz zaplemnienie.
Układ rozrodczy samicy zbudowany jest z dwóch jajników, dwóch jajowodów i dwóch macic. Macice przechodzą we wspólną pochwę otwierającą się po stronie brzusznej.
Zakażenie
Zakażenie owsikiem następuje wskutek spożycia pokarmu zanieczyszczonego jajami, ponadto podczas wkładania do ust różnych przedmiotów i rąk zanieczyszczonych jajami. Choroba rozpowszechniona głównie wśród dzieci. Owsiki przebywają w końcowej części jelita cienkiego i w jelicie grubym (okrężnica). Po osiągnięciu dojrzałości płciowej samice są zapładniane przez samców. Zapłodnione samice wędrują do odbytnicy, zazwyczaj nocą i wypełzają na zewnątrz w celu zniesienia jaj w fałdach okołoodbytowych (w fałdach zwieracza zewnętrznego odbytu). Składanie jaj wywołuje u chorego swędzenie. Drapanie w okolicy odbytu powoduje naniesienie jaj na dłonie i wprowadzenie ich pod paznokcie. Łatwo więc dochodzi do samozarażenia jak i też zakażania innych ludzi (dotykanie żywności, zabawek wkładanych przez dzieci do ust). U dziewczynek samice wędrują również do przedsionka pochwy, w celu zniesienia jaj. Samica składa 8-10 tysięcy jaj.
W przewodzie pokarmowym, z jaj wylęgają się larwy, które następnie rozwijają się w jelicie do postaci dorosłych.
Objawy
swędzenie w okolicy odbytu, u dziewcząt – świąd i stan zapalny warg
sromowych oraz przedsionka pochwy, niekiedy upławy. Ponadto nerwowość,
wychudzenie, ogólne osłabienie, bóle brzucha., rzadziej zapalenie
wyrostka robaczkowego.
Diagnostyka
W celu stwierdzenia zakażenia należy wykonać wymaz z okolicy odbytu
(bagietka szklana, łopatka obłożona celofanem). Jaja bezbarwne, owalne
lub elipsoidalne, długości 55 m m, po jednej stronie wklęsłe.
Leczenie
Pyranthelum tabl. 250 mg, zawiesina 1 ml = 50 mg (Combantrin – tabl.
125 mg; zawiesina 1 ml = 50 mg) – podaje się per os jednorazowo 750 mg
(maksymalna dawka jednorazowa 1000 mg). Po dwóch tygodniach kurację
należy powtórzyć. Nie podawać równocześnie z piperazyną (interakcja)
oraz kobietom w ciąży.
Mebendazol (Vermox) – tabl. 100 mg, zawiesina 5 ml = 100 mg – stosuje się per os 2 razy dziennie przez 3 dni lub 200 mg jednorazowo, a po 2 tygodniach powtórnie podaje lek.
Nie podawać ciężarnym i karmiącym kobietom oraz dzieciom do 2 r.ż. Lek teratogenny.
Tiabendazol (Mintezol – tabl. do żucia 500 mg, flakony 120 ml – zawiesina – 5 ml = 500 mg) – per os 25 mg/kg m.c. 2 razy dz. przez dwa dni. Po 7 dniach leczenie powtórzyć. Nie podawać ciężarnym (teratogenny lek) i karmiącym matkom.
Albendazol (Albenza – tabl. 200 mg, Eskazole – tabl. powl. 400 mg, Zentel – tabl. 200 mg, flakony 20 ml – zawiesina 5 ml=100 mg) – doustnie dorosłym 400 mg jednorazowo, dzieciom 100 mg jednorazowo. Po 7 dniach lek podać ponownie. Nie podawać w okresie laktacji i ciężarnym kobietom oraz dzieciom do 3 r.ż. Lek embriotoksyczny i teratogenny.
Epidemiologia i profilaktyka. Choroba częsta wśród dzieci uczęszczających do publicznych żłobków i przedszkoli (80-90%). Jaj są odporne na wysychanie przez wiele tygodni. Mogą unosić się wraz z kurzem i osiadać na ludzi oraz żywność. Choroba “brudnych rąk”.
Profilaktyka polega na zachowaniu zasad higieny osobistej i higieny żywienia.
Mebendazol (Vermox) – tabl. 100 mg, zawiesina 5 ml = 100 mg – stosuje się per os 2 razy dziennie przez 3 dni lub 200 mg jednorazowo, a po 2 tygodniach powtórnie podaje lek.
Nie podawać ciężarnym i karmiącym kobietom oraz dzieciom do 2 r.ż. Lek teratogenny.
Tiabendazol (Mintezol – tabl. do żucia 500 mg, flakony 120 ml – zawiesina – 5 ml = 500 mg) – per os 25 mg/kg m.c. 2 razy dz. przez dwa dni. Po 7 dniach leczenie powtórzyć. Nie podawać ciężarnym (teratogenny lek) i karmiącym matkom.
Albendazol (Albenza – tabl. 200 mg, Eskazole – tabl. powl. 400 mg, Zentel – tabl. 200 mg, flakony 20 ml – zawiesina 5 ml=100 mg) – doustnie dorosłym 400 mg jednorazowo, dzieciom 100 mg jednorazowo. Po 7 dniach lek podać ponownie. Nie podawać w okresie laktacji i ciężarnym kobietom oraz dzieciom do 3 r.ż. Lek embriotoksyczny i teratogenny.
Epidemiologia i profilaktyka. Choroba częsta wśród dzieci uczęszczających do publicznych żłobków i przedszkoli (80-90%). Jaj są odporne na wysychanie przez wiele tygodni. Mogą unosić się wraz z kurzem i osiadać na ludzi oraz żywność. Choroba “brudnych rąk”.
Profilaktyka polega na zachowaniu zasad higieny osobistej i higieny żywienia.
