Ogólne wiadomości o pijawkach.
Morfologia i anatomia pijawek
na przykładzie pijawki lekarskiej
Pierścienice należą do Coelomata, czyli wtórnojamowców. Mają więc wtórną jamę ciała – celomę. Celoma to światło woreczków mezodermalnych, powstających w trakcie rozwoju larwalnym. Miejsca styku woreczków mają postać przegród. Celoma jest wyścielona nabłonkiem mezodermalnym (otrzewną trzewna i otrzewną ścienną) i wypełniona płynem. Ciało ma budowę segmentową, czyli wykazuję metamerię.
U pijawek celoma jest słabo wyrażona ( z powodu rozrostu tkanki łącznej i mięśniowej) i jest zredukowana do szeregu podłużnie biegnących zatok.
Pijawki obejmują zwierzęta drapieżne lub pasożytnicze. Zamieszkują wody słodkie lub morskie oraz podmokłe lasy, łąki i pastwiska. Spotkać je możemy również w gospodarstwach (piwnice, zabudowania inwentarskie) położonych w sąsiedztwie bagien i wilgotnych lasów.
Gromada liczy około 400 gatunków. Ciało pijawek zbudowane jest z pierścieni, czyli somitów. Spłaszczone grzbieto-brzusznie, miękkie, wykazujące metamerię (segmentację). Ciało pijawek ma 34 pierścieni wewnętrznych, które powierzchniowo mogą wykazywać wtórne przewężenia (segmentacja powierzchniowa jest pozorna i nie oddaje liczby segmentów wewnętrznych).
Pijawki wyposażone są w przyssawki, najczęściej w przednią i tylną. Są one niezbędne w procesie przymocowania do ofiary (żywiciela) jak i w czynności poruszania się. Przyssawki powstały ze zrośnięcia się kilku somitów. Ciało pijawek jest okryte oskórkiem. Pod oskórkiem rozpościera się nabłonek z gruczołami śluzowymi (jednokomórkowymi). Głębiej rozciągają się miocyty, tworzące warstwę okrężną (zewnętrzną), a dalej warstwę skośną (środkową) i warstwę podłużną (wewnętrzną).
Przewód pokarmowy rozpoczyna się otworem gębowym wyposażonym w przyssawkę. Prowadzi on do jamy gębowej i przełyku. Jama gębowa (gardziel) i przełyk zawierają gruczoły ślinowe wydzielające hirudynę. Hirudyna zapobiega krzepnięciu krwi. Jest to białko (m.cz. 10.000-20.000) zbudowane z aminokwasów dikarboksylowych. Otwór gębowy zawiera trzy wały mięśniowe ze szczękami pochodzenia oskórkowego (kutikula stwardniała). Stwardniałe tarkowe szczęki (w kształcie dysków lub soczewek) przecinają skórę ofiary (trójpromienista rana). Nasycona heparyną krew przedostaje się do przełyku, następnie rozgałęzionego wola, żołądka i wreszcie jelita. Wole zawiera 11 bocznych kieszonek z zatoczkami, w których przechowywana jest krew (gromadzenie pokarmu na zapas). W żołądku zachodzi trawienie i przepompowanie pokarmu. Jelito jest krótkie i kończy się odbytem w tylnej części ciała (nasada przyssawki tylnej po grzbietowej stronie). W jelicie zachodzi wchłanianie pokarmu do krwi.
Układ krwionośny jest otwarty (w przeciwieństwie do skąposzczetów, np. dżdżownicy, czy wieloszczetów – u których jest zamknięty). Zbudowany jest z naczyń i zatok. Wyróżnia się zatokę grzbietową (rozgałęzioną, leżącą nad przewodem pokarmowym), zatokę brzuszną, zatoki poprzeczne (łączą zatokę brzuszną i grzbietową i leżą między kieszonkami wola) oraz boczne naczynia krwionośne (faliste, pulsujące, wymuszające krążenie krwi). We krwi pijawek występuje hemoglobina. Oddychają całą powierzchnią ciała. Tlen łączy się z hemoglobiną krwi krążącej.
Układ wydalniczy jest typu metanefrydialnego (17 par metanefrydiów). Każde metanefrydium zbudowane jest z nefrostomu, (czyli lejka przylegającego do zatoki poprzecznej układu krwionośnego w formie pęcherzyka rozszerzonego) oraz pofałdowanego kanalika (nefrydium). Do nefrydium wpływa płyn izotoniczny, ale opuszcza go płyn hipotoniczny, bowiem sole zawarte w płynie są absorbowane. Metanefrydium pełni rolę filtracyjno-sorpcyjne. Nefrydium uchodzi do pęcherza moczowego.
Układ nerwowy zbudowany jest z obrączki okołoprzełykowej i łańcuszka brzusznego. Obrączka obejmuje 2zwoje nadprzełykowe i 2 podprzełykowe. Spośród receptorów należy wymienić foto-, chemo- i termoreceptory oraz receptory dotyku.
Pijawki są obojnakami (hermafrodyty). Zaplemnienie krzyżowe. Część żeńska zbudowana jest z 2 jajników (XI segment), jajowodów uchodzących do przewodu wspólnego, a następnie pochwy. Część męska obejmuje 9 par kulistych jąder (segmenty XII-XX) leżących przy metanefrydiach, przewody wyprowadzające, nasieniowody, kanał wytryskowy, gruczoł przyprątny (niesłusznie określany przez niektórych autorów prostatą!) i prącie. Ujście mieści się na X segmencie. Nasieniowody skręcają się na pewnej długości przebiegu tworząc przyjądrza. Zaplemnienie u pijawki lekarskiej jest bezpośrednie (osobniki zaplemniają się wzajemnie za pomocą prącia).
Jaja składane są do kokonów lub na zewnątrz. Kokony z kolei są umieszczane na roślinach, wilgotnej glebie lub innych przedmiotach. U niektórych gatunków jaja są noszone na ciele. Rozwój jest prosty. Kokon zbudowany jest z substancji białkowej wydzielanej przez gruczoły segmentów 9-11. Młode pijawki lekarskie wychodzą z kokonu po 30 dniach. Mogą jednak w nim zimować jeśli kokon jest ukryty w ściółce lub w jamce glebowej.
Pijawka lekarska żyje w hodowlach nawet 27 lat. Jest odporna na głód. Może odżywiać się nawet 1 raz w roku.
Morfologia i anatomia pijawek
na przykładzie pijawki lekarskiej
Pierścienice należą do Coelomata, czyli wtórnojamowców. Mają więc wtórną jamę ciała – celomę. Celoma to światło woreczków mezodermalnych, powstających w trakcie rozwoju larwalnym. Miejsca styku woreczków mają postać przegród. Celoma jest wyścielona nabłonkiem mezodermalnym (otrzewną trzewna i otrzewną ścienną) i wypełniona płynem. Ciało ma budowę segmentową, czyli wykazuję metamerię.
U pijawek celoma jest słabo wyrażona ( z powodu rozrostu tkanki łącznej i mięśniowej) i jest zredukowana do szeregu podłużnie biegnących zatok.
Pijawki obejmują zwierzęta drapieżne lub pasożytnicze. Zamieszkują wody słodkie lub morskie oraz podmokłe lasy, łąki i pastwiska. Spotkać je możemy również w gospodarstwach (piwnice, zabudowania inwentarskie) położonych w sąsiedztwie bagien i wilgotnych lasów.
Gromada liczy około 400 gatunków. Ciało pijawek zbudowane jest z pierścieni, czyli somitów. Spłaszczone grzbieto-brzusznie, miękkie, wykazujące metamerię (segmentację). Ciało pijawek ma 34 pierścieni wewnętrznych, które powierzchniowo mogą wykazywać wtórne przewężenia (segmentacja powierzchniowa jest pozorna i nie oddaje liczby segmentów wewnętrznych).
Pijawki wyposażone są w przyssawki, najczęściej w przednią i tylną. Są one niezbędne w procesie przymocowania do ofiary (żywiciela) jak i w czynności poruszania się. Przyssawki powstały ze zrośnięcia się kilku somitów. Ciało pijawek jest okryte oskórkiem. Pod oskórkiem rozpościera się nabłonek z gruczołami śluzowymi (jednokomórkowymi). Głębiej rozciągają się miocyty, tworzące warstwę okrężną (zewnętrzną), a dalej warstwę skośną (środkową) i warstwę podłużną (wewnętrzną).
Przewód pokarmowy rozpoczyna się otworem gębowym wyposażonym w przyssawkę. Prowadzi on do jamy gębowej i przełyku. Jama gębowa (gardziel) i przełyk zawierają gruczoły ślinowe wydzielające hirudynę. Hirudyna zapobiega krzepnięciu krwi. Jest to białko (m.cz. 10.000-20.000) zbudowane z aminokwasów dikarboksylowych. Otwór gębowy zawiera trzy wały mięśniowe ze szczękami pochodzenia oskórkowego (kutikula stwardniała). Stwardniałe tarkowe szczęki (w kształcie dysków lub soczewek) przecinają skórę ofiary (trójpromienista rana). Nasycona heparyną krew przedostaje się do przełyku, następnie rozgałęzionego wola, żołądka i wreszcie jelita. Wole zawiera 11 bocznych kieszonek z zatoczkami, w których przechowywana jest krew (gromadzenie pokarmu na zapas). W żołądku zachodzi trawienie i przepompowanie pokarmu. Jelito jest krótkie i kończy się odbytem w tylnej części ciała (nasada przyssawki tylnej po grzbietowej stronie). W jelicie zachodzi wchłanianie pokarmu do krwi.
Układ krwionośny jest otwarty (w przeciwieństwie do skąposzczetów, np. dżdżownicy, czy wieloszczetów – u których jest zamknięty). Zbudowany jest z naczyń i zatok. Wyróżnia się zatokę grzbietową (rozgałęzioną, leżącą nad przewodem pokarmowym), zatokę brzuszną, zatoki poprzeczne (łączą zatokę brzuszną i grzbietową i leżą między kieszonkami wola) oraz boczne naczynia krwionośne (faliste, pulsujące, wymuszające krążenie krwi). We krwi pijawek występuje hemoglobina. Oddychają całą powierzchnią ciała. Tlen łączy się z hemoglobiną krwi krążącej.
Układ wydalniczy jest typu metanefrydialnego (17 par metanefrydiów). Każde metanefrydium zbudowane jest z nefrostomu, (czyli lejka przylegającego do zatoki poprzecznej układu krwionośnego w formie pęcherzyka rozszerzonego) oraz pofałdowanego kanalika (nefrydium). Do nefrydium wpływa płyn izotoniczny, ale opuszcza go płyn hipotoniczny, bowiem sole zawarte w płynie są absorbowane. Metanefrydium pełni rolę filtracyjno-sorpcyjne. Nefrydium uchodzi do pęcherza moczowego.
Układ nerwowy zbudowany jest z obrączki okołoprzełykowej i łańcuszka brzusznego. Obrączka obejmuje 2zwoje nadprzełykowe i 2 podprzełykowe. Spośród receptorów należy wymienić foto-, chemo- i termoreceptory oraz receptory dotyku.
Pijawki są obojnakami (hermafrodyty). Zaplemnienie krzyżowe. Część żeńska zbudowana jest z 2 jajników (XI segment), jajowodów uchodzących do przewodu wspólnego, a następnie pochwy. Część męska obejmuje 9 par kulistych jąder (segmenty XII-XX) leżących przy metanefrydiach, przewody wyprowadzające, nasieniowody, kanał wytryskowy, gruczoł przyprątny (niesłusznie określany przez niektórych autorów prostatą!) i prącie. Ujście mieści się na X segmencie. Nasieniowody skręcają się na pewnej długości przebiegu tworząc przyjądrza. Zaplemnienie u pijawki lekarskiej jest bezpośrednie (osobniki zaplemniają się wzajemnie za pomocą prącia).
Jaja składane są do kokonów lub na zewnątrz. Kokony z kolei są umieszczane na roślinach, wilgotnej glebie lub innych przedmiotach. U niektórych gatunków jaja są noszone na ciele. Rozwój jest prosty. Kokon zbudowany jest z substancji białkowej wydzielanej przez gruczoły segmentów 9-11. Młode pijawki lekarskie wychodzą z kokonu po 30 dniach. Mogą jednak w nim zimować jeśli kokon jest ukryty w ściółce lub w jamce glebowej.
Pijawka lekarska żyje w hodowlach nawet 27 lat. Jest odporna na głód. Może odżywiać się nawet 1 raz w roku.
