Wiadomości ogólne o roztoczach

Nauka o roztoczach to akarologia. Roztocze należą do pajęczaków i liczą około 40 tys. gatunków. Mają małe rozmiary, z reguły od 0,2 do 1 mm długości. Segmentacja ciała niewidoczna. W przedniej części ciała mieści się gnatosoma zawierająca narządy gębowe. Pozostała część ciała to idiosom. Na idiosomie osadzone są odnóża (najczęściej 4 pary, u larw 3 pary). Na ciele występują często szczecinki, rozmaicie rozmieszczone u różnych gatunków.

Okryte są oskórkiem różnorodnie ukształtowanym (dołki, bruzdy, guzki, siateczki), silnie stwardniałym na gnatosomie.

Gnatosoma może być wyciagnięta w ryjek. Chelicery (sztylecikowe lub szczypczykowe, zwykle 3-członowe, 1 para) osadzone na gnatosomie służą do pobierania pokarmu. Obok chelicer na gnatosomie znajdują się pedipalpy (1 para, zwykle 5 członowe), służące do chwytania i przytrzymywania pokarmu. Na pedipalpach leżą chemoreceptory.

Na idiosomie znajdują się gruczoły woskowe, otwór odbytowy, otwór płciowy, receptory dotyku, chemoreceptory (na odnóżach) i fotoreceptory (oczy z soczewkami, np. u roztoczy wodnych).

Roztocze obecne są praktycznie wszędzie: unoszą się wraz z kurzem i przenoszone są przez ruchy powietrza, żyją w wodzie, w glebie, w organizmach żywych, na organizmach, w szczątkach organicznych (zwłoki, obumarłe rośliny), zamieszkują gospodarstwa domowe (są w meblach, książkach, zbiorach muzealnych, w dywanach, w ubraniach i td.). Egzystują również w żywności (produkty spożywcze). Wiele roztoczy to szkodniki i pasożyty ludzi, zwierząt i roślin. Pasożytnicze roztocze żywią się płynami ustrojowymi oraz tkankami. Wywołują w związku z tym objawy chorobowe, najczęściej typu alergicznego. W krajach ciepłego klimatu masowe atakowanie ludzi i zwierząt przez roztocze (np. Trombicula, Dermanyssus) uniemożliwia przebywanie w niektórych miejscach. Niektóre (mechowce, Glycyphagus, Trombicula) przenoszą chorobotwórcze bakterie, riketsje, wirusy, grzyby i robaki pasożytnicze (np. filarie).

Reakcje uczuleniowe u ludzi wywołują wydzieliny łojowe i odchody roztoczy przebywających w mieszkaniach. Alergenami są także szczecinki roztoczy i martwe ciała roztoczy.

W kurzu domowym występują najczęściej: Dermatophagoides pteronyssinus,Dermatophagoides farinae, Euroglyphus maynei, gatunki z rodzaju Glycyphagus, Pyemotes, Tyrophagus, Acarus, Pyemotes ventricosus (w pyle siana i słomy, w domostwach wiejskich), Eulaelaps (łóżka, materace).

Objawy uczulenia na roztocze: pokrzywka (wykwitem pierwotnym jest bąbel pokrzywkowy, obrzęk, zaczerwienienie, świąd), wyprysk (grudki wysiękowe, potem pęcherzyki, pękanie pęcherzyków, nadżerki, sączenie, często zlewanie się zmian i ostry stan zapalny skóry), u niektórych osób obrzęk Qunckego (naczynioruchowy), a nawet ataki dychawicy oskrzelowej. Wyprysk może przejść w atopowe zapalenie skóry, co przejawia się atakami duszności (asthma bronchiale), nieżytem nosa (rhinitis) i spojówek (coniunctvitis). Zmiany skórne ulegają wówczas lichenizacji (zliszajowaceniu) – skóra grubnie i traci elastyczność, złuszcza się i pęka. Objawy alergii wywołanych roztoczami są zależne od długości narażenia na alergen. Choroba przybiera często charakter przewlekły i bardzo rozległy. Węzły chłonne są powiększone, OB zwiększone, ponadto pojawia się białkomocz, uszkodzenie włosów (łamliwość, wypadanie) i paznokci, gorączka, bezsenność, ogólne osłabienie. We krwi wzrasta stężenie IgE. Jeśli alergen - roztocz dostaje się wraz z pokarmem występuje dodatkowo biegunka, nudności, wymioty, przyśpieszenie tętna.

Rozpoznanie
Wykorzystuje się testy immunologiczne ELISA, metodę RAST (radio-allergo-sorbent-test), test radioimmunologiczny RIA, testy skórne punktowe.

Testy skórne (Bencard – fiolki 2 ml – roztwory testowe zawierające wodne wyciągi alergenów; Allergy Therapeutics)umożliwiają identyfikację alergenów. Wykonuje się je na skórze przedramienia. Kroplę wzorcowego roztworu oraz po kropli każdego z badanych roztworów testowych umieszcza się w odległości 3 cm. Instrument do testów wprowadza się do roztworu, a następnie do wbija równolegle do skóry, jednakże tak, aby nie wywołano krwawienia. Do prób wzorcowych wykorzystuje się roztwór histaminy.

Badanie próbek kurzu z mieszkania chorego umożliwia stwierdzenie obecności określonych gatunków roztoczy (reakcja barwna na odchody roztoczy – składnik guaninę, badania mikroskopowe roztoczy).

Do niszczenia roztoczy w meblach tapicerowanych, w dywanach, w pościeli, ubraniach, w szparach podłogowych, można użyć: Acarosan (Allergopharma) – pianka /300 ml/, proszek /750g), aerozol /500 ml/.