Kombucza – grzyb herbaciany (Medusomyces gisevi)

 

Historia i pochodzenie

Historia i pochodzenie grzyba herbacianego stanowi zagadkę naukową: w naturalnej postaci nie jest w przyrodzie spotykany, a jednocześnie znany jest od czasów starożytnych. Pierwsze wzmianki historyczne o tym cudownym grzybie pochodzą z roku 400 p.n.e. Zgodnie z legendą koreański lekarz uzdrowił chorobę żołądka japońskiego Imperatora.

grzyb herbaciany w fabryce octu

Legenda posiada również bardziej interesującą wersję. Mnich przepowiedział choremu Imperatorowi, że lekarstwo przyniesie mu mrówka. Po pewnym czasie Imperator faktycznie ujrzał mrówkę, która wpadła mu do filiżanki i powiedziała mu, że przyniosła i pozostawiła w filiżance Imperatora niewidoczne gołym okiem lekarstwo. Filiżankę należy odstawić i poczekać aż w niej wyrośnie meduza, która zmieni herbatę w uzdrawiającą miksturę. Imperator posłuchał mrówki, a po wypiciu lekarstwa wyzdrowiał.

Grzyb herbaciany od dawna był znany nawet w Meksyku: hodowano go na kawałkach fig.

 

 

Inne wersje pochodzenia grzyba są następujące: uczeni utrzymują, że bakterie octowe (acetobacter) ze swych naturalnych miejsc bytowania przenoszone są przez różne owady do środowisk płynnych. Inni twierdzą, że grzyb herbaciany rozwijał się w zbiornikach wodnych ze szczególnym typem roślinności oraz składem chemicznym wody. Jednak brak spójnej i udowodnionej hipotezy na ten temat.

Oficjalna wersja brzmi: ojczyzną grzyba herbacianego jest Cejlon, skąd grzyb rozprzestrzenił się przez Indie, Chiny, Mandżurię i Wschodnią Syberię, aż po Europę. Zresztą niektórzy uważają, że Tybet jest ojczyzną grzyba. Sytuacja jest więc dość niejasna. Pewne jest jedynie to, że obecnie grzyb herbaciany mamy zarówno w Europie jak i w Azji i hodujemy go w środowisku cukrowo-herbacianym.

Grzyb herbaciany posiada również ogromną ilość nazw: grzyb chiński, grzyb japoński, grzyb indyjski, grzyb mandżurski, grzyb morski, fango, kombucza, japońska rybka.

Ten unikalny twór przyrody nie jest nawet grzybem w zwykłym rozumieniu tego słowa, tylko stanowi symbiozę grzybów drożdżowych i bakterii octowych, które tworzą ogromną kolonię, podobną z zewnątrz do meduzy. Właśnie te mikroorganizmy stanowią o leczniczych i odżywczych właściwościach wyciągu z grzyba.

 

Górna część kolonii jest błyszcząca, zwarta, a dolna pełni funkcję strefy wzrostu i wygląda jak mnóstwo zwisających nitek. Właśnie tu ma miejsce zamiana zwykłego roztworu cukru i herbaty w kompleks pożytecznych dla organizmu ludzkiego substancji.

Śluzowata błonka grzyba (zoogloea) stosowana była do przygotowania octu, przy czym nie tylko w warunkach domowych – w fabrykach Europy (Francja, Prusy, Anglia), ocet przy pomocy grzyba herbacianego przygotowywano w ogromnych drewnianych zbiornikach, w których waga grzyba wynosiła ponad 100kg. Taka metoda przygotowania octu nazywała się metodą orleańską.

W czasie I wojny światowej niemieccy uczeni opracowali nawet metodę uzyskania z zoogloei sztucznej skóry i otrzymali patent na swój wynalazek.

Skąd grzyb pojawił się w Europie – nie wiadomo, lecz najbardziej prawdopodobne jest, że przywieziono go z Mandżurii w czasie wojny rosyjsko-japońskiej. Pierwsze publikacje naukowe na jego temat pojawiły się w artykułach A.A. Baczyńskiej i G. Lindau w 1913 roku.

Badania naukowe A.A. Baczyńskiej nad morfologią i biologią grzyba herbacianego cechowała rzetelność i były one jedyne w swym rodzaju. Badaczka ta przeanalizowała próbki grzybów herbacianych dostarczone z różnych miejsc Rosji i właśnie wówczas ustalono, że podstawową częścią grzyba herbacianego są bakterie octowe. W 1929 roku W. Hanneberg opisał jeszcze dwie odmiany bakterii octowych stanowiące masę śluzową o gęstej zoogloei.

Nową falę zainteresowania tą kulturą na początku lak 30-tych XX wieku wywołała publikacja artykułu D. Szczerbaczowa „Grzyb herbaciany lub japoński i jego zagadnienia”. W artykule mowa była o tym, że systematyczne stosowanie wyciągu z grzyba herbacianego powstrzymuje miażdżycę tętnic i zmniejsza ciśnienie krwi. Dzięki temu artykułowi zaczęto prowadzić dalsze badania nad leczniczymi właściwościami grzyba herbacianego i odkryto, że wyciąg dysponuje właściwościami leczniczymi przy całym szeregu schorzeń.

Lecznicze działanie wyciągu przy chorobach układu pokarmowego, w tym przy czerwonce i dyspepsji u dzieci okrył E. Boldyriew w 1938 roku. W 1942 roku E.A. Plewako, A.A. Parfina i O.P. Orłowa opracowali metodę przemysłowego uzyskiwania z wyciągu grzyba herbacianego kwasu glukonowego, który może w przemyśle zastępować cały szereg rzadko występujących kwasów organicznych. W latach 30-tych i 40-tych XX wieku opublikowano wiele prac opisujących właściwości grzyba herbacianego i jego wyciągu, jednak w żadnej z nich nie było mowy o jakimś ścisłym systemie zażywania. Systematyczne badania kliniczne grzyba rozpoczęto w 1947 roku i po dwóch latach uzyskano rezultaty. E.K. Naumowa w 1949 roku doniosła o odkryciu Meduzyny – nowej substancji antybiotykowej. Substancja ta okazała się skuteczna przy miażdżycy tętnic i sklerotycznej fazie choroby nadciśnieniowej.

 

 

 

 

 

Terapeutyczne działanie meduzyny przy ciężkich postaciach zapalenia błony śluzowej jamy ustnej u dzieci zbadano w 1955 roku, a zrobili to naukowcy Moskiewskiego Instytutu Medycznego. Zauważono pozytywny efekt, który pojawił się po 3-5 dniach leczenia u 20-tu dzieci.

Instytut Epidemiologii i Mikrobiologii w Kazachstanie również przeprowadził trwające od 1942 do 1955 roku systematyczne badania właściwości grzyba herbacianego. W wyciągu z grzyba herbacianego wykryto enzymy: lipazę i zymazę, a także lipidy i pigmenty. Uzyskano również substancję nazwaną MM, wywierającą bakteriobójczy wpływ na mikroorganizmy – gronkowiec złocisty, pałeczki salmonelli wywołujące dur brzuszny, pneumokoki, dur rzekomy A i B, czerwonkę i maczugowca błonicy.

W rezultacie takich wielostronnych badań problemu zgromadzono ogromny materiał naukowy o możliwościach i właściwościach wyciągu z grzyba herbacianego.

Skład i właściwości lecznicze wyciągu z grzyba herbacianego

Grzyb herbaciany nie stanowi jednej żywej istoty, jak sądzono w dawnych czasach, lecz całą kolonię istot żywych. W kolonii tej występuje symbioza dwóch całkowicie różnych organizmów – grzybów drożdżowych i bakterii octowych. W efekcie ich wspólnej pracy lecznicze właściwości zwykłej herbaty uzupełniane są i wzbogacane o lecznicze właściwości octu i drożdży, a także całego szeregu produktów metabolizmu kolonii.

W ten sposób wyciąg z grzyba herbacianego jest produktem dwóch skojarzonych fermentacji i posiada bardzo skomplikowany skład. W grzybie herbacianym występują różne drożdże i fermentacja octowa.

Przy tych postaciach fermentacji otrzymujemy substancje pośrednie, w których ważną rolę odgrywa kwas fosforowy: uczestniczy on w pośrednich etapach fermentacji i tworzy estry kwasu fosforowego, które przechodzą w wolny kwas pirowinogronowy, a ten z kolei – w aldehyd octowy i dwutlenek węgla. Przy tym podobnie jak drożdże, bakterie tlenkowęglowe mogą uczestniczyć w syntezie witamin.

W wyciągu wykryto spirytus, kwas octowy, kwas glukonowy i kofeinę. Według późniejszych doniesień w wyciągu z grzyba herbacianego oprócz wspomnianych kwasów wykryto kwas szczawiowy, cytrynowy, mlekowy, kojowy, witamina C i śladowe ilości witaminy D. Poza tym śladowe ilości garbników, polisacharydy typu celulozy, aldehydy, substancje tłuszczopodobne, substancje tłuszczowe i smoliste, alkaloidy, glukozydy, enzymy: zymaza, proteaza, lewanosacharaza.

 

W piętnastodniowym wyciągu grzyba herbacianego wykryto 0,65mg% witaminy C, a w sześciomiesięcznym – 4,4mg%.

Badania wyciągu na okoliczność występowania witaminy C wykazały, że może on służyć jako producent witaminy C.

Podczas analizy 100ml wyciągu z grzyba herbacianego wykryto: 2,4mg kwasu cytrynowego, 15,2mg kwasu jabłkowego, 226mg kwasów lotnych w przeliczeniu na kwas octowy, 12mg kwasu pirowinogronowego.

Oznaczono garbniki w ilości 0,08% i białka w ilości 5,24%.

Obok innych substancji w wyciągu z grzyba znajdują się również substancje bakteriobójcze.

Skład wyciągu jest bardzo złożony i zawiera następujące grupy substancji:

• kwasy organiczne: octowy, glukonowy, szczawiowy, cytrynowy, jabłkowy, mlekowy, pirowuinogoronowy, kojowy, fosforowy,

• spirytus etylowy,

• witaminy: C, B1,

• enzymy: katalaza, linaza, proteaza, zymaza, sacharaza, karbohydraza, amylaza, enzymy tryptyczne,

• lipidy: sterole, fosfolipidy, kwasy tłuszczowe,

• cukry: monosacharydy, polisacharydy,

• pigmenty: chlorofil, ksantofil,

• puryny pochodzące z liścia herbacianego.

Wszystkie te dane dotyczą wyciągu z grzyba hodowanego na czarnej herbacie. Wyciąg hodowany na herbacie zielonej ma bardziej unikalny skład .

Bakteriobójcze działanie wyciągu z grzyba herbacianego

Grzyb herbaciany jest naturalnym antybiotykiem. Substancja antybiotyczna produkowana przez grzyb herbaciany nazywa się meduzyna.

Prowadzono eksperymenty polegające na leczeniu czerwkoni przy pomocy meduzyny, okazało się, że skuteczność wyciągu z grzyba herbacianego nie ustępuje antybiotykom stosowanym tradycyjnie podczas leczenia tej dolegliwości. Następnie działanie wyciągu z grzyba herbacianego wypróbowano na chorych z zapaleniem błony śluzowej jamy ustnej, anginą, zapaleniem migdałków, zapaleniem błony śluzowej jelita cienkiego i grubego, szkarlatyną, błonicą i zapaleniem spojówek. Eksperymenty potwierdziły zdolność meduzyny do przyspieszania gojenia wrzodów i długo niegojących się ran ropnych. Naturalny antybiotyk jakim jest meduzyna w połączeniu z kwaśnym środowiskiem, a także enzymami i witaminami szybko i głęboko niszczy strukturę komórkową mikroorganizmów chorobotwórczych, przy czym nie zdążają one wyrobić w sobie odporności na ten antybiotyk ani się zregenerować. Wyciąg z grzyba herbacianego posiada szerokie spektrum działania niszcząc mikroorganizmy różnych rodzajów.

Może być on zastosowany bez szkody dla organizmu przy procesach zapalnych spojówki. Lecznicze właściwości wyciągu zostały sprawdzone również w praktyce chirurgicznej: wszelkie możliwe drobne ropiejące rany na palcach rąk i nóg świetnie poddają się leczeniu wyciągiem z grzyba herbacianego.

Wyciąg z grzyba herbacianego i preparaty z niego uzyskane wywierają również korzystny wpływ przy miażdżycy tętnic, ostrym zapaleniu migdałków, przewlekłym zapaleniu błony śluzowej jelita cienkiego i grubego, ostro przebiegającej czerwonce, nosicielstwie czynników chorobotwórczych, przy toksycznej dyspepsji u dzieci, przy wrzodziejącym zapaleniu śluzówki jamy ustnej.

W medycynie ludowej wyciąg z grzyba herbacianego zaleca się stosować wewnętrznie przy leczeniu hemoroidów, ropnym zapaleniu mieszków włosowych, gruźlicy, nerwicy, chorobach przewodu pokarmowego, obrzękach i w charakterze środka wzmacniającego.

Wyciąg dysponuje silnymi właściwościami bakteriobójczymi w stosunku do różnych mikroorganizmów, w tym również salmonellę.

Wyciąg z grzyba herbacianego działa pobudzająco na gruczoły żołądkowe wywołując w ciągu dłuższego czasu nasilone wydzielanie soków żołądkowych. Wyciąg z grzyba w połączeniu z sokiem żołądkowym zwiększa swą aktywność antybakteryjną kilkukrotnie. Łatwo wchłania się i wywiera działanie stymulujące zwiększając ogólną rześkość organizmu, mobilizując jego siły obronne, a także niszczy chorobotwórczą florę jelit. Tłumaczy to skuteczność wyciągu z grzyba herbacianego przy infekcjach przewodu pokarmowego.

W jelicie wyciąg z grzyba herbacianego zmniejsza ilość pałeczek jelitowych niszcząc je nie wpływając przy tym na pałeczki kwasu mlekowego i pałeczki acidofilne, a także stymuluje obronne funkcje organizmu.

Wyciąg niszczy bakterie gnilne i innych szkodliwych „mieszkańców” jelit. Już po kilki dniach systematycznego zażywania wyciągu znikają wzdęcia i nieprzyjemny zapach stolca. Jest to wskaźnik tego, że powstawanie trucizn w jelicie zmniejsza się i regeneruje się zdrowa flora jelitowa. Spożywanie wyciągu zmniejsza łaknienie. Uaktywnia on przemianę materii i stymuluje wydzielanie enzymów uczestniczących w procesie trawienia. W ten sposób wyciąg z grzyba herbacianego jest naturalnym środkiem niewywołującym skutków ubocznych i zapobiegającym przeciążeniu jelit.

 

 

Wyciąg z grzyba herbacianego może być stosowany również w charakterze stymulatora wzrostu.

Ta imponująca lista pożytecznych właściwości wyciągu z grzyba herbacianego jest niepełna, ponieważ badania nie zostały jeszcze zakończone. Jednak wielowiekowe doświadczenie ludowej medycyny, a teraz również badania medycyny oficjalnej dostarcza nam wystarczającą ilość przekonujących dowodów przemawiających na korzyść stosowania tego pożytecznego produktu.

Przygotowanie i spożywanie wyciągu

Od macierzystego grzyba oddziela się dolną warstwę i umieszcza w 3 l słoiku z ostudzoną niebyt mocną słodką herbatą. Słój należy odstawić w ciepłe miejsce. Przez pierwsze 3 dni grzyb leży na dnie słoja, a następnie wypływa i po tygodniu pierwsza porcja wyciągu jest gotowa. Wypływanie grzyba zaczyna się dzięki powstawaniu produktu jego metabolizmu – dwutlenku węgla, dzięki czemu wyciąg staje się napojem gazowanym.

Tradycyjnie grzyba herbacianego nie przygotowuje się zawczasu. Powszechna jest praktyka wlewania do przykrytego gazą słoja z grzybem resztek słodkiej herbaty i dosypywanie od czasu do czasu cukru. Powstały wyciąg ludzie zwykli pić zawsze i wciąż, jak i kiedy im się zachce.

Przygotowany w taki sposób grzyb herbaciany według twierdzeń specjalistów z zakresu naturopatii nie tylko nie jest pożyteczny, ale wręcz szkodliwy.

Rzecz w tym, że kwasy organiczne, które stanowią o wartości wyciągu z grzyba herbacianego powstają w nim dopiero po 4-5 dobach. Wcześniej, na etapie rozkładania cukru przeważają w nim spirytus winny i dwutlenek węgla, które są szkodliwe dla organizmu. Wlewając do grzyba kolejną porcję resztek herbaty i sypiąc cukier od nowa uruchamiamy proces pierwotnej fermentacji, czyli znów pojawia się spirytus winny i dwutlenek węgla. Nic dziwnego, że po takim „leczeniu” stan człowieka się pogarsza. Jak zatem prawidłowo przygotować wyciąg?

Przygotowanie wyciągu z grzyba herbacianego

grzyb herbaciany w roztworze cukru i herbaty

Do rozmnożenia grzyba herbacianego nadaje się 3 l słój z szerokim wpustem, który należy przykryć kilkoma warstwami gazy. W żadnym wypadku nie wolno przykrywać wlewu zakrętką, ponieważ powietrze jest niezbędne do życia grzyba. Najlepiej mieć dwa słoje: w jednym będzie bytować grzyb, a do drugiego będziesz wlewać gotowy napój, który można przechowywać w lodówce przez dowolny czas.

Aby grzyb rósł i się rozwijał potrzebny jest roztwór herbaty z cukrem (1,5-2 l). Przygotowuje się go sypiąc 100-120g cukru do 1 l herbaty. Koniecznie należy wlewać przegotowaną wodę z już rozpuszczonym w niej cukrem: w surowej wodzie jest wiele rozpuszczalnych soli potasu, które tworzą z kwasu glukonowego glukonat potasu wytrącający się w postaci osadu. Wodę należy lekko podgrzać, rozpuścić w niej cukier, a następnie po przestudzeniu dolewać do słoja. Nie wolno wsypywać cukru bezpośrednio do słoja, ponieważ można poparzyć w ten sposób śluzówkę grzyba, na skutek czego ten obumrze. Grzyb nie lubi również zbyt mocnej herbaty.

 

Optymalną temperaturą dla grzyba jest +25 stopni Celsjusza. Temperatura poniżej +17 stopni Celsjusza jest szkodliwa, ponieważ zmniejsza aktywność grzyba, przez co nie może w nim powstać zawiesina z sino-zielonego wodorostu. Grzyb najlepiej trzymać z dala od okna, ponieważ chłód i bezpośrednie światło hamują jego rozwój.

Wyciąg z grzyba należy zlewać co 5-6 dni zimą i co 2-4 dni latem. Jeśli grzyb zbyt długo będzie przebywał w roztworze, to błonka zacznie przybierać bury odcień. Jest to pierwsza oznaka tego, że grzyb umiera.

Po zakończeniu cyklu wyciąg z grzyba zlewa się przez warstwę gazy i wykorzystuje. W smaku powinien on przypominać mocny gazowany kwas chlebowy.

Grzyb można zalewać również zieloną herbatą. Uzyskany wyciąg jest wówczas nawet lepszy, ponieważ w zielonej herbacie jest więcej witamin i kofeiny niż w czarnej i lepiej ona pobudza. Takim wyciągiem warto płukać usta po jedzeniu, ponieważ pewne związki zawarte w zielonej herbacie zabijają bakterie niszczące zęby.

Zamiast herbaty zielonej lub czarnej można zastosować ogromną ilość różnych mieszanek ziołowych. Warto dodać do herbaty mieszankę pokrzywy z liśćmi jeżyny, podbiałem pospolitym, babką, śliwą-tarniną, liśćmi brzozy, poziomką i kwiatem lipy. Na litr roztworu weź od 2 do 3 łyżeczek mieszanki ziołowej. Możesz przygotować roztwór z owoców dzikiej róży. Z reguły taką herbatę należy przecedzić 2 godziny po zaparzeniu. Nie wolno wykorzystywać do przygotowania wyciągu tych gatunków herbaty, które zawierają wiele olejów eterycznych (szałwia, rumianek, earl grey, itp.).

Wielu lubi eksperymenty i dodaje do słoja z grzybem coś dzięki czemu lekarstwo ma być lepsze, na przykład zamiast cukru stosuje się miód. Prawdopodobnie to nie zaszkodzi, lecz czy pomoże... Przerabiając zwykły cukier grzyb herbaciany przetwarza go w pożyteczne dla naszego organizmu składniki. A jaki jest sens przetwarzać naturalne cukry proste zawarte w miodzie? Do tego w chemiczna reakcję z grzybem wchodzą również inne składniki miodu zmieniając swe właściwości i to nie wiadomo na jakie.

Zresztą o praktyce negatywnego wpływu grzyba hodowanego na miodzie na razie nic nie wiadomo. Jednak żaden ze specjalistów nie wątpi, że warto zmieszać z miodem gotowy wyciąg z grzyba herbacianego. Dodany do wyciągu miód wzbogaca go w pożyteczne substancje mineralne: sód, potas, wapń, fosfor, magnez, żelazo i nadaje mu dodatkowe właściwości bakteriobójcze i pobudzające.

Zażywanie wyciągu

W celach ogólnej profilaktyki i uzdrawiania organizmu: pić szklankę rano na czczo 45 minut przed śniadaniem, szklankę przed i po obiedzie, a ostatnia szklankę wieczorem przed snem. Nie musisz koniecznie pić całej szklanki – sam określ najwłaściwszą dla siebie ilość. Najlepiej pić grzyb herbaciany przez 2 miesiące robiąc co miesiąc przerwę aby nie dopuścić do podrażnienia żołądka.

Szczególnie silne działanie wyciągu z grzyba występuje jeśli pije się go rano na czczo i wieczorem przed snem. W czasie Twojego snu wyciąg zdezynfekuje i oczyści układ pokarmowy, uspokoi układ nerwowy i poprawi sen, a wypity rano świetnie orzeźwi układ pokarmowy.

Jeśli wypijesz wyciąg od razu po jedzeniu, to wejdzie on w reakcję chemiczną z pokarmem. Pokarm będzie rozszczepiany nie tyle przez naturalne enzymy, co przede wszystkim przez wyciąg. W rezultacie pokarm bardzo szybko przejdzie przez układ pokarmowy i po jakimś czasie ze zdziwieniem odkryjesz, że jesteś głodny.

Podstawową zasadą jest nie mieszanie wyciągu z pokarmem. Najlepiej pić go nie więcej niż 1/3 szklanki nie wcześniej niż 3-4 godziny po posiłku.

Jeśli po jakimś czasie po jedzeniu poczułeś ciężar w żołądku – objadłeś się, zjadłeś coś ciężkostrawnego – pół szklanki wyciągu pomoże Ci oczyszczając i dezynfekując układ pokarmowy.

Po wypiciu wyciągu odczekaj przynajmniej godzinę. Z wyjątkiem przypadku kiedy świadomie wykorzystujesz wyciąg do poprawy procesu trawienia. W tym celu 20-30 minut przed jedzeniem wypij pół szklanki wyciągu.

Spożywanie wyciągu grzyba herbacianego z miodem

Jeśli cierpisz na zapalenia błony śluzowej żołądka i nadkwaśność, to możesz dosłodzić wyciąg miodem aby zmniejszyć jego kwasowość. W tym przypadku uzyskujesz nowy jakościowo produkt, w którym składniki wzbogacają i uzupełniają się nawzajem.

Miód jest źródłem substancji mineralnych, wzmacnia bakteriobójcze właściwości i wartość energetyczną wyciągu dzięki zawartości cukrów prostych – fruktozy, glukozy i innych.

Miód należy dodawać wedle smaku do szklanki bezpośrednio przed wypiciem. Można po prostu dodać miód do wyciągu grzyba przed spożyciem (około łyżeczki na szklankę), lecz można pić herbatki ziołowe lub wywary z miodem jednocześnie zażywając grzyb herbaciany.

Przeciwwskazania

Grzyb herbaciany jest niezalecany dla cukrzyków oraz ludzi z grzybicami. Powodem nie jest sam grzyb, lecz cukier zawarty w wyciągu. Przy grzybicach i cukrzycy cukier szkodzi w każdej postaci. Nie należy spożywać grzyba w dużych ilościach i nie warto spożywać wyciągu nierozcieńczonego. Wyjątkiem jest przypadek kiedy wyciąg stał niezbyt długo i jeszcze jest całkiem słaby. Podczas fermentacji nie warto zastępować cukru miodem, ponieważ nie ma badań na temat wywołanych przez tą zamianę zmian w składzie wyciągu i konsekwencje zażywania takiego napoju mogą być nieprzewidywalne. Mocnego wyciągu nie powinno spożywać się przed prowadzeniem samochodu.

 

 

Nie warto pić grzyba herbacianego przy nadkwaśności i chorobie wrzodowej szczególnie w fazie zaostrzenia. Wyjątkiem jest wyciąg z grzyba herbacianego z miodem przygotowany na bazie czarnej (nie zielonej) herbaty. Miód neutralizuje działanie kwaśnych składników grzyba wykluczając możliwość zaostrzenia. Lecz takie połączenie niezbyt służy ludziom z nadwagą: w skład miodu wchodzi fruktoza i sacharoza, czyli cukry proste niewymagające dodatkowej przeróbki przez organizm. Substancje te błyskawicznie się przyswajają i sprzyjają zwiększeniu masy ciała.

W kolejnym artykule na temat Kumbuczy omówimy zastosowanie w określonych dolegliwościach i metody radzenia sobie z problemami powstającymi podczas hodowli grzyba herbacianego.