Bazylia pospolita - Ocimum basilicum L. (Labiatae)
Opis
Roślina jednoroczna dorastająca do 50 cm wysokości; łodyga czterokanciasta, naga, w dole rozgałęziona; ulistnienie równoległe; liście jajowate, całobrzegie lub ząbkowane, zielone lub fioletowawe; kwiaty w nibyokółkach, po 3 w katach drobnych liści, w kwiatostanie szczytowym (kłosokształtnym); kielich z krótką rurką, dwuwargowy; korona czerwonawa, różowa, fioletowa lub żółtawobiała; dwuwargowa; warga górna 4-łatkowa, warga dolna 1-łatkowa, łyżeczkowata, dłuższa od górnej; pręcików 4; słupek 1; owoc - rozłupnia rozpadająca się na 4 brunatnawe rozłupki. Kwitnie od maja do jesieni. Rośnie w Afryce, w Południowej Europie, w Azji Południowej, w Indiach, w Ameryce Północnej; w tych rejonach jest także uprawiana do celów spożywczych i leczniczych.
Surowiec
W lecznictwie wykorzystywane jest kwitnące ziele Herba Ocimi basilici seu Herba Basilici, które należy wysuszyć w temp. do 40oC. W Polsce jest dostępne suche ziele w sklepach spożywczych, w sklepach ze zdrową żywnością i w sklepach zielarskich, rozdrobnione i sproszkowane. Możliwa jest uprawa bazylii na działkach w miejscach nasłonecznionych. Świeżą (np. w doniczce) bazylię można także kupić w niektórych marketach.
Skład chemiczny
Ziele zawiera do 1,5 % olejku eterycznego, około 6% garbników, saponiny, flawonoidy.
Olejek bazyliowy Oleum Basilici zawiera węglowodór bisabolen, węglowodór ocymen, metylochawikol, linalol, cineol, kamforę, cynamonian metylu, pinen (alfa), eugenol, safrol, borneol, beta-farnezen. Proporcje poszczególnych składników są różne, zaleznie od pochodzenia surowca z którego uzyskano olejek.
Olejek bazyliowy Oleum Basilici zawiera węglowodór bisabolen, węglowodór ocymen, metylochawikol, linalol, cineol, kamforę, cynamonian metylu, pinen (alfa), eugenol, safrol, borneol, beta-farnezen. Proporcje poszczególnych składników są różne, zaleznie od pochodzenia surowca z którego uzyskano olejek.
Działanie lecznicze
Bazylia działa rozkurczowo, moczopędnie, silnie przeciwroztoczowo, przeciwpierwotniakowo, przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybiczo i przeciwwirusowo, przeciwropnie, przeciwzapalnie, żółciotwórczo, żółciopędnie, przeciwalergicznie moczopędnie, kardiotonicznie (wzmaga skurcze serca), pobudzajaco ośrodek oddechowy, pobudzająco na krążenie krwi, rozgrzewająco, regulująco na wypróżnienia, przeciwgorączkowo, napotnie, wykrztuśnie, mukolitycznie, mlekopędnie; pobudza wydzielanie soków trawiennych. Przyśpiesza regenerację skóry.
Wskazania
Stany zapalne nerek i pęcherza moczowego, zapalenie wątroby, żołądka i jelit, niedobór soków żołądkowych, niedokwaśność treści żołądkowej, stany zapalne zatok, gardła, krtani, tchawicy i oskrzeli, kaszel, nieżyt jamy nosowej, biegunka, kolki jelitowe, kolka żołądkowa, kolka żółciowa, kolka nerkowa, zaburzenia krążenia obwodowego i mózgowego, choroba wieńcowa, reumatyzm, rzadkoskurcz, spowolniony oddech, zadyszka, przeziębienie, bakteryjne i wirusowe choroby skóry, stany zkazeniowe odbytu i narządów płciowych, stany zapalne uszu, stany zapalne powiek i gałki ocznej, kamica żółciowa.
Domowe preparaty bazyliowe i ich stosowanie
Wywar bazyliowy:
1-2 łyżki bazylii zalać 150 ml wody; zagotować i odstawić na 20 minut pod przykryciem; pić 2-4 razy dz. po 200 ml. Stosowac również do płukanek i okładów na rany, odleżyny, odparzenia, owrzodzenia, ropnie oraz oparzenia.
Wywar bazyliowy fizjologiczny:
2 łyżki bazylii zalać 1 szkl. roztworu soli fizjologicznej (0,9% roztwór NaCl); zagotować. Odstawić na 20 minut. Przecedzić. Stosowac do płukania uszu, jamy ustnej, gardła, jamy nosowej, do lewatyw (150 ml doodbytniczo), irygacji i okładów na skórę oraz oczy (20 minutowe okłady 4 razy dziennie). Wywar fizjologiczny można takze wprowadzać (za pomocą spryskiwacza) do jamy nosowej przy katarze i zapaleniu zatok.
Spirytus bazyliowy Spiritus Basilici:
1/2 szkl. bazylii świeżej lub suchej zalać 300 ml spirytusu salicylowego lub spirytusu czystego. Wytrwaiać w szczelnie zamkniętym słoju 7-14 dni; przefiltrować. Stosować do wcierania w obolałe stawy, przy nerwobólach, mięśniobólach, przy kontuzjach sportowych, reumatyzmie. Ponadto do przemywania skóry trądzikowej i łojotokowej, pędzlowania opryszczki, liszajów, owrzodzen i pleśniawek. Do płukania włosów przetłuszczajacych się - 30 ml spirytusu na 1 l wody.
Ocet bazyliowy - Acetum Basilici:
1/2 szkl. świeżego lub suchego rozdrobnionego ziela bazylii zalać 300 ml ciepłego octu spożywczego; wytrwaiać 7 dni; przefiltrować. Stosować do płukania włosów przy łuszczycy, łojotoku, trądziku na skórze owłosionej i grzybicach (30 ml na 1 l wody). Ponadto do irygacji narządów płciowych przy zakażeniach i stanach zapalnych, płukanek i okładów na opuchnięte i kontuzjowane kończyny (1-2 łyżki octu bazyliowego na 2 szklanki wody). Leczy również bolesne ropnie. Ponadto do kąpieli ciała przy trądziku i płukania jamy ustnej oraz gardła przy zakażeniach bakteriami lub grzybami.
Nalewka bazyliowa Tinctura Basilici:
1/2 szklanki zmielonego ziela bazylii świeżego lub suchego zalać 250-400 ml alkoholu 40-70%; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 2-3 razy dz. po 2 łyżeczki w 100 ml wody lub mleka z miodem. Ponadto do płukanek, przemywania skóry trądzikowej i okładów po rozcienczeniu wodą (w proporcji 1:2 lub 1:3).
Olej bazyliowy Oleum Ocimi basilici:
pół szkl. świeżej lub suchej mielonej bazylii zalać 200 ml ciepłej oliwy; macerować w słoju 14 dni; przefiltrować. Stosować do pielęgnowania skóry zamiast balsamu (np. przy cellulitis, suchości) u dorosłych, dzieci i osób starszych, do kąpieli olejowych włosów w razie zniszczenia zabiegami fryzjerskimi i łuszczycy (wcierać we włosy obficie, nakryć ceratką i trzymać kilka godzin, potem umyć i wypłukać w occie bazyliowym), do lewatyw przy ostrych stanach zapalnych, świądzie i zaparciu (100-200 ml doodbytniczo), do pielęgnowania małżowin usznych przy suchości i złuszczaniu, do oczyszczania ran, do leczenia odleżyn i odmrożen, do okładów na ropnie.
Olejek eteryczny bazyliowy Oleum Basilici
3-4 krople 2-3 razy dziennie na miodzie lub w mleku z miodem. Ponadto do kąpieli ciała oraz włosów.
Krople bazyliowe do nosa Guttae Basilici pro nasi:
2 łyżki świeżej lub suchej mielonej bazylii zalać 200 ml roztworu soli fizjologicznej; zagotować; odstawić na 30 minut; przefiltrowac przez watę. Wkraplać do nosa przy nieżycie. Można także stosować do okładów na oczy.
Krople bazyliowe do nosa na olejku eterycznym Guttae Basilici aetherici pro nasi:
do 10 ml roztworu soli fizjologicznej (dostępny w aptekach bez recepty) dać 2 krople olejku bazyliowego, silnie wstrząsnąć. Rozpylać do otworów nosowych kilka razy dziennie przy zapaleniu zatok i katarze pochodzenia wirusowego, bakteryjnego lub alergicznego.
1-2 łyżki bazylii zalać 150 ml wody; zagotować i odstawić na 20 minut pod przykryciem; pić 2-4 razy dz. po 200 ml. Stosowac również do płukanek i okładów na rany, odleżyny, odparzenia, owrzodzenia, ropnie oraz oparzenia.
Wywar bazyliowy fizjologiczny:
2 łyżki bazylii zalać 1 szkl. roztworu soli fizjologicznej (0,9% roztwór NaCl); zagotować. Odstawić na 20 minut. Przecedzić. Stosowac do płukania uszu, jamy ustnej, gardła, jamy nosowej, do lewatyw (150 ml doodbytniczo), irygacji i okładów na skórę oraz oczy (20 minutowe okłady 4 razy dziennie). Wywar fizjologiczny można takze wprowadzać (za pomocą spryskiwacza) do jamy nosowej przy katarze i zapaleniu zatok.
Spirytus bazyliowy Spiritus Basilici:
1/2 szkl. bazylii świeżej lub suchej zalać 300 ml spirytusu salicylowego lub spirytusu czystego. Wytrwaiać w szczelnie zamkniętym słoju 7-14 dni; przefiltrować. Stosować do wcierania w obolałe stawy, przy nerwobólach, mięśniobólach, przy kontuzjach sportowych, reumatyzmie. Ponadto do przemywania skóry trądzikowej i łojotokowej, pędzlowania opryszczki, liszajów, owrzodzen i pleśniawek. Do płukania włosów przetłuszczajacych się - 30 ml spirytusu na 1 l wody.
Ocet bazyliowy - Acetum Basilici:
1/2 szkl. świeżego lub suchego rozdrobnionego ziela bazylii zalać 300 ml ciepłego octu spożywczego; wytrwaiać 7 dni; przefiltrować. Stosować do płukania włosów przy łuszczycy, łojotoku, trądziku na skórze owłosionej i grzybicach (30 ml na 1 l wody). Ponadto do irygacji narządów płciowych przy zakażeniach i stanach zapalnych, płukanek i okładów na opuchnięte i kontuzjowane kończyny (1-2 łyżki octu bazyliowego na 2 szklanki wody). Leczy również bolesne ropnie. Ponadto do kąpieli ciała przy trądziku i płukania jamy ustnej oraz gardła przy zakażeniach bakteriami lub grzybami.
Nalewka bazyliowa Tinctura Basilici:
1/2 szklanki zmielonego ziela bazylii świeżego lub suchego zalać 250-400 ml alkoholu 40-70%; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 2-3 razy dz. po 2 łyżeczki w 100 ml wody lub mleka z miodem. Ponadto do płukanek, przemywania skóry trądzikowej i okładów po rozcienczeniu wodą (w proporcji 1:2 lub 1:3).
Olej bazyliowy Oleum Ocimi basilici:
pół szkl. świeżej lub suchej mielonej bazylii zalać 200 ml ciepłej oliwy; macerować w słoju 14 dni; przefiltrować. Stosować do pielęgnowania skóry zamiast balsamu (np. przy cellulitis, suchości) u dorosłych, dzieci i osób starszych, do kąpieli olejowych włosów w razie zniszczenia zabiegami fryzjerskimi i łuszczycy (wcierać we włosy obficie, nakryć ceratką i trzymać kilka godzin, potem umyć i wypłukać w occie bazyliowym), do lewatyw przy ostrych stanach zapalnych, świądzie i zaparciu (100-200 ml doodbytniczo), do pielęgnowania małżowin usznych przy suchości i złuszczaniu, do oczyszczania ran, do leczenia odleżyn i odmrożen, do okładów na ropnie.
Olejek eteryczny bazyliowy Oleum Basilici
3-4 krople 2-3 razy dziennie na miodzie lub w mleku z miodem. Ponadto do kąpieli ciała oraz włosów.
Krople bazyliowe do nosa Guttae Basilici pro nasi:
2 łyżki świeżej lub suchej mielonej bazylii zalać 200 ml roztworu soli fizjologicznej; zagotować; odstawić na 30 minut; przefiltrowac przez watę. Wkraplać do nosa przy nieżycie. Można także stosować do okładów na oczy.
Krople bazyliowe do nosa na olejku eterycznym Guttae Basilici aetherici pro nasi:
do 10 ml roztworu soli fizjologicznej (dostępny w aptekach bez recepty) dać 2 krople olejku bazyliowego, silnie wstrząsnąć. Rozpylać do otworów nosowych kilka razy dziennie przy zapaleniu zatok i katarze pochodzenia wirusowego, bakteryjnego lub alergicznego.
UWAGA!
Materiał opracowany przez prof. Henryka Różańskiego i umieszczony na stronie IGYA za jego zgodą.
Prawa do tekstu i receptur – prof. Henryk Różański.
