Niegdyś zioło miało duże znaczenie w medycynie. Było także używane jako przyprawa do ciężkostrawnych potraw. Surowiec
Surowcem farmakopealnym jest korzeń omanu (Radix Inulae), które można
kupić w sklepach zielarskich. Korzeń wydziela silny,
balsamiczno-ostry zapach i ostro-słodkawy, odświeżający smak. Przed
parzeniem polecam zmielić korzeń w młynku na proszek. Można także
zażywać taki korzeń bez parzenia.
Skład chemiczny
Korzeń omanu zawiera około 30-45% polisacharydu –
inuliny, olejek eteryczny (2-3,5%), seskwiterpeny, alantopikrynę,
stigmasterol, poliacetyleny, allantoinę, alantol (kamforowy związek),
kwas alantolowy. Olejek eteryczny zawiera laktony seskwiterpenowe
określane mianem heleniny. Helenina obejmuje: alantolaktny,
izoalantolaktony i dihydroalantolakton; trójterpeny (dammarany,
frydelina), lakton – germakren.
Inulina - wielocukier (fruktan), polimer beta-D-fruktofuranozy o masie cząsteczkowej około 5000; wiązanie glikozydowe typu 2--->1.
Inulina - wielocukier (fruktan), polimer beta-D-fruktofuranozy o masie cząsteczkowej około 5000; wiązanie glikozydowe typu 2--->1.
Działanie farmakologiczne i zastosowanie
Laktony omanowe (helenina) działają silnie
przeciwrobaczo, podobnie jak niegdyś stosowana santonina; pozostałe
skladniki i helenina działają odkażająco (bakteriostatycznie,
bakteriobójczo, fungistatycznie i grzybobójczo, wirusobójczo),
niszcząco na pierwotniaki i roztocze skórne.
Wyciągi z omany mają silny wpływ żółciotwórczy i żółciopędny, szczególnie pożądany w chorobach wątroby i pęcherzyka żółciowego (stany zapalne, żółtaczka, kamica, kolki). Działają rozkurczowo (spazmolitycznie), przeciwgnilnie, napotnie, odtruwająco i moczopędnie. Odkażają przewód pokarmowy, układ oddechowy i układ moczowy. Pobudzają serce i oddychanie. Mają wpływ przeciwzapalny i przeciwalergiczny. Ekstrakty omanowe szczególnie przydatne okazały się w terapii trądzików i łojotoku, przewlekłego liszajcowacenia skóry, owrzodzeń, pleśniawek, zapalenia mieszków włosowych i łojotokowego zapalenia skóry.
Oman wyraźnie wpływa na menstruacje: reguluje i uintensywnia krwawienia miesiączkowe. Pobudza wydzielanie mleka u kobiet. Działa uspokajająco, ale równocześnie wzmacniająco na układ nerwowy. Pobudza jednak układ wegetatywny: ośrodki oddechowe, wydzielania soków trawiennych i śliny. Przyśpiesza trawienie i wchłanianie składników pokarmowych.
Składniki omanu wydzielają się przez pęcherzyki płucne wraz w powietrzem wydychanym działając odkażająco i wykrztuśnie. Dlatego oman jest stosowany z powodzeniem w leczeniu zakażeń i nieżytów oskrzeli, płuc i tchawicy, ponadto stanów zapalnych krtani i gardła. Dobroczynnie działa też na zatoki (przeciwzapalnie, oczyszczająco, przeciwropnie, przeciwgnilnie); usuwa nieprzyjemny zapach z ust pochodzący z zatok obocznych nosa (napar, płukanki jamy nosowej, krople).
Oman leczy bezsoczność żołądka i niedokwaśność treści żołądkowej. Sprawdził się również z terapii stanów zapalnych i zakażeń bakteryjnych oraz grzybiczych narządów płciowych oraz odbytu (irygacje, lewatywy, nasiadówki).
Oman wchodzi w skład dawnych preparatów balsamujących zwłoki oraz roztworów do kadzideł w świątyniach.
Stosowany on
był do zwalczania glist, włosogłówki i owsików. Istnieją doniesienia o
wykorzystywaniu omanu w przypadku zakażenia tasiemcami.
Siła i zakres
działania przecipasożytniczego omanu porównywana była do santoniny.
Jest środkiem bezpiecznym dla ludzi starszych i dzieci.
Wyciągi z omany mają silny wpływ żółciotwórczy i żółciopędny, szczególnie pożądany w chorobach wątroby i pęcherzyka żółciowego (stany zapalne, żółtaczka, kamica, kolki). Działają rozkurczowo (spazmolitycznie), przeciwgnilnie, napotnie, odtruwająco i moczopędnie. Odkażają przewód pokarmowy, układ oddechowy i układ moczowy. Pobudzają serce i oddychanie. Mają wpływ przeciwzapalny i przeciwalergiczny. Ekstrakty omanowe szczególnie przydatne okazały się w terapii trądzików i łojotoku, przewlekłego liszajcowacenia skóry, owrzodzeń, pleśniawek, zapalenia mieszków włosowych i łojotokowego zapalenia skóry.
Oman wraz z arcydzięglem (w proporcji 1:1) oraz wrotyczem i piołunem jest doskonałym środkiem przeciwpasożytniczym i przeciwbakteryjnym. Oman wymieszany z wrotyczem, piołunem, tatarakiem, arcydzięglem, cząbrem i (lub) czosnkiem wyjątkowo skutecznie niszczy i zwalcza bakterie ropne, Pityrosporum, Candida, Cryptococcus, Fusarium, Propionibacterium, Salmonella, Shigella, mikoplazmy, pierwotniaki (np. lamblia – giardia, amoeba – pełzaki, kokcydie – Eimeria), płazińce i obleńce pasożytnicze.
Oman w nalewkach, intraktach, octach i maściach może być stosowany do leczenia opornych bakteryjnych trądzików oraz ropni. Napary i odwary omanowe zażywane doustnie przyśpieszają i zwiększają wydalanie chlorku sodu i wody z ustroju, co jest korzystne w chorobach skórnych, nadciśnieniu, obrzękach reumatycznych i otyłości.Oman wyraźnie wpływa na menstruacje: reguluje i uintensywnia krwawienia miesiączkowe. Pobudza wydzielanie mleka u kobiet. Działa uspokajająco, ale równocześnie wzmacniająco na układ nerwowy. Pobudza jednak układ wegetatywny: ośrodki oddechowe, wydzielania soków trawiennych i śliny. Przyśpiesza trawienie i wchłanianie składników pokarmowych.
Składniki omanu wydzielają się przez pęcherzyki płucne wraz w powietrzem wydychanym działając odkażająco i wykrztuśnie. Dlatego oman jest stosowany z powodzeniem w leczeniu zakażeń i nieżytów oskrzeli, płuc i tchawicy, ponadto stanów zapalnych krtani i gardła. Dobroczynnie działa też na zatoki (przeciwzapalnie, oczyszczająco, przeciwropnie, przeciwgnilnie); usuwa nieprzyjemny zapach z ust pochodzący z zatok obocznych nosa (napar, płukanki jamy nosowej, krople).
Oman leczy bezsoczność żołądka i niedokwaśność treści żołądkowej. Sprawdził się również z terapii stanów zapalnych i zakażeń bakteryjnych oraz grzybiczych narządów płciowych oraz odbytu (irygacje, lewatywy, nasiadówki).
Oman wchodzi w skład dawnych preparatów balsamujących zwłoki oraz roztworów do kadzideł w świątyniach.
Preparaty i dawkowanie
Napar
Napar (Infusum Inulae):
Przygotowanie: 2 łyżki korzenia zalać 1-2 szklankami wrzącej wody lub mleka; odstawić pod przykryciem na 30 minut; przecedzić.
Stosowanie: Pić 2-6 razy dziennie po 100 ml; przy chorobach pasożytniczych – 200 ml 3 razy dziennie (napar z 2-3 łyżek suszu na 1 szklankę wrzątku, parzyć 20 minut). Stosować również do płukanek, nasiadówek, okładów i przemywania (np. skóry trądzikowej i łojotokowej). Do nosa zakraplać 2-3 krople naparu co 3-4 godziny, najlepiej wprowadzać do obu otworów nosowych za pomocą małego spryskiwacza.
Odwar
Odwar:
Przygotowanie: 2 łyżki korzenia zalać 2 szklankami wody, gotować 5 minut; odstawić na 20 minut; przecedzić. Stosowanie: Pić przy nieżytach gardła i krtani po 50 ml co 2-3 godziny.
Nalewka
Nalewka (Intrakt) omanowy (omanówka) – Tincura (Intractum) Inulae:
Przygotowanie: 100 ml sproszkowanego korzenia suchego lub świeżego zalać 250 ml alkoholu zimnego lub gorącego 40-60%; odstawić w ciemne miejsce na co najmniej tydzień; przefiltrować.
Stosowanie: Zażywać kilka razy dziennie po pół łyżeczki (w nieżytach układu oddechowego i zatok) lub 5 ml 2-3 razy dziennie – w innych schorzeniach. Do przemywania pryszczy, liszajów, ropni, owrzodzeń, ran (w stanie nierozcieńczonym) oraz skóry schorzałej (trądzikowej, łojotokowej, z wypryskami): 1 łyżka na 1-1/2 szklanki wody przegotowanej lub mineralnej (zdrojowej).
Ocet
Ocet omanowy (Acetum Inulae):
Przygotowanie: 1 część korzenia świeżego lub suchego zalać 3-5 częściami octu spożywczego; macerować 2 tygodnie, przefiltrować.
Stosowanie: Stosować do kąpieli stóp, płukania jamy ustnej, gardła i narządów płciowych przy obrzękach i stanach zapalnych, ponadto do przemywania cery trądzikowej i z wypryskami (1 łyżka octu omanowego na 200 ml wody mineralnej). Okłady z roztworu octu omanowego leczą duże bolesne ropnie i pryszcze. Do płukania włosów przy łojotoku braku puszystości i połysku, wypadaniu i krostach we włosach.
Olej
Olej omanowy (Oleum Inulae):
Przygotowanie: pół szklanki świeżego lub suchego korzenia omanu zwilżyć spirytusem i zalać gorącym olejem winogronowym lub oliwą (250 ml), odstawić na 1 tydzień; przefiltrować.
Stosowanie: Zażywać 1-2 razy dziennie po łyżce jako środek regulujący wypróżnienia i żółciopędny. Do smarowania chorej skóry, do wcierania w bolące stawy, do leczenia wyprysków i suchości małżowin usznych, spierzchniętych i popękanych warg, do okładów na ropnie, czyraki, liszaje, oparzenia, trudno gojące się rany.
Proszek
Pulvis Rad. Inulae: 2 g sproszkowanego korzenia 3 razy dziennie.
Ziołomiód
Ziołomiód (Alkoholmel Inulae):
Przygotowanie: na każdą łyżkę miodu spadziowego dać 1 łyżeczkę korzenia omanu zmielonego na proszek, 1 łyżeczkę wódki 40%,1 łyżeczkę pyłku pszczelego, 5 ml nalewki dziurawcowej, wymieszać starannie.
Stosowanie: Zażywać 2 razy dziennie po 1 łyżce przy trądziku, przewlekłych chorobach układu żółciowego i wątroby i jako środek wzmacniający ogólnie.
Na pasożyty
Oleoextractum Inulae:
Przygotowanie: 1 szklankę zmielonego korzenia omanu trzeba zwilżyć spirytusem (zalać taka ilością spirytusu aby surowiec był mokry, ale nie ociekał), następnie zalać 300 ml oleju winogronowego o temperaturze 50 stopni Celsjusza. Odstawić na 1 dobę, po czym przefiltrować.
Stosowanie: Tak sporządzony wyciąg zażywać 3 razy dziennie po 30 ml, po przyjęciu ostatniej dawki wyciągu omanowego należy spożyć preparat przeczyszczający (np. sól przeczyszczającą).
Jako środek antypasożytniczy stosowany był w postaci proszku (korzeń mielony), który podawano doustnie w dawce 3 g 3 razy dziennie (po wymieszaniu z miodem). Po 2 godzinach od podania ostatniej dawki zażywano środek przeczyszczający w formie oleju rycynowego lub soli przeczyszczającej.
Skuteczny jest olejek omanowy Oleum Inulae, którego dawka przeciwpasożytnicza wynosi 5-6 kropli 3 razy dziennie; po zażyciu ostatniej dawki trzeba podać środek przeczyszczający.
Dobre wyniki osiągałem również po zastosowaniu wyciągu omanowego otrzymanego za pomocą kropli Hoffmana (wyciąg eterowo-alkoholowy z korzenia omanu) oraz wyciągu olejowo-alkoholowego z korzenia omanu Oleoextractum Inulae.
Ekstrahowanie korzenia omanu kroplami Hoffmana: 1 część korzenia omanu zalać 3 częściami kropli Hoffmana. Odstawić na 3 dni, przefiltrować. Dawka: 10 g wyciągu alkoholowo-eterowego jednorazowo; po 2 godzinach zażyć sól przeczyszczającą.
Krople Hoffmana sporządza się mieszając 25 części eteru dietylowego z 75 częściami spirytusu 99-99,8%.
Napar (Infusum Inulae):
Przygotowanie: 2 łyżki korzenia zalać 1-2 szklankami wrzącej wody lub mleka; odstawić pod przykryciem na 30 minut; przecedzić.
Stosowanie: Pić 2-6 razy dziennie po 100 ml; przy chorobach pasożytniczych – 200 ml 3 razy dziennie (napar z 2-3 łyżek suszu na 1 szklankę wrzątku, parzyć 20 minut). Stosować również do płukanek, nasiadówek, okładów i przemywania (np. skóry trądzikowej i łojotokowej). Do nosa zakraplać 2-3 krople naparu co 3-4 godziny, najlepiej wprowadzać do obu otworów nosowych za pomocą małego spryskiwacza.
Odwar
Odwar:
Przygotowanie: 2 łyżki korzenia zalać 2 szklankami wody, gotować 5 minut; odstawić na 20 minut; przecedzić. Stosowanie: Pić przy nieżytach gardła i krtani po 50 ml co 2-3 godziny.
Nalewka
Nalewka (Intrakt) omanowy (omanówka) – Tincura (Intractum) Inulae:
Przygotowanie: 100 ml sproszkowanego korzenia suchego lub świeżego zalać 250 ml alkoholu zimnego lub gorącego 40-60%; odstawić w ciemne miejsce na co najmniej tydzień; przefiltrować.
Stosowanie: Zażywać kilka razy dziennie po pół łyżeczki (w nieżytach układu oddechowego i zatok) lub 5 ml 2-3 razy dziennie – w innych schorzeniach. Do przemywania pryszczy, liszajów, ropni, owrzodzeń, ran (w stanie nierozcieńczonym) oraz skóry schorzałej (trądzikowej, łojotokowej, z wypryskami): 1 łyżka na 1-1/2 szklanki wody przegotowanej lub mineralnej (zdrojowej).
Ocet
Ocet omanowy (Acetum Inulae):
Przygotowanie: 1 część korzenia świeżego lub suchego zalać 3-5 częściami octu spożywczego; macerować 2 tygodnie, przefiltrować.
Stosowanie: Stosować do kąpieli stóp, płukania jamy ustnej, gardła i narządów płciowych przy obrzękach i stanach zapalnych, ponadto do przemywania cery trądzikowej i z wypryskami (1 łyżka octu omanowego na 200 ml wody mineralnej). Okłady z roztworu octu omanowego leczą duże bolesne ropnie i pryszcze. Do płukania włosów przy łojotoku braku puszystości i połysku, wypadaniu i krostach we włosach.
Olej
Olej omanowy (Oleum Inulae):
Przygotowanie: pół szklanki świeżego lub suchego korzenia omanu zwilżyć spirytusem i zalać gorącym olejem winogronowym lub oliwą (250 ml), odstawić na 1 tydzień; przefiltrować.
Stosowanie: Zażywać 1-2 razy dziennie po łyżce jako środek regulujący wypróżnienia i żółciopędny. Do smarowania chorej skóry, do wcierania w bolące stawy, do leczenia wyprysków i suchości małżowin usznych, spierzchniętych i popękanych warg, do okładów na ropnie, czyraki, liszaje, oparzenia, trudno gojące się rany.
Proszek
Pulvis Rad. Inulae: 2 g sproszkowanego korzenia 3 razy dziennie.
Ziołomiód
Ziołomiód (Alkoholmel Inulae):
Przygotowanie: na każdą łyżkę miodu spadziowego dać 1 łyżeczkę korzenia omanu zmielonego na proszek, 1 łyżeczkę wódki 40%,1 łyżeczkę pyłku pszczelego, 5 ml nalewki dziurawcowej, wymieszać starannie.
Stosowanie: Zażywać 2 razy dziennie po 1 łyżce przy trądziku, przewlekłych chorobach układu żółciowego i wątroby i jako środek wzmacniający ogólnie.
Na pasożyty
Oleoextractum Inulae:
Przygotowanie: 1 szklankę zmielonego korzenia omanu trzeba zwilżyć spirytusem (zalać taka ilością spirytusu aby surowiec był mokry, ale nie ociekał), następnie zalać 300 ml oleju winogronowego o temperaturze 50 stopni Celsjusza. Odstawić na 1 dobę, po czym przefiltrować.
Stosowanie: Tak sporządzony wyciąg zażywać 3 razy dziennie po 30 ml, po przyjęciu ostatniej dawki wyciągu omanowego należy spożyć preparat przeczyszczający (np. sól przeczyszczającą).
Jako środek antypasożytniczy stosowany był w postaci proszku (korzeń mielony), który podawano doustnie w dawce 3 g 3 razy dziennie (po wymieszaniu z miodem). Po 2 godzinach od podania ostatniej dawki zażywano środek przeczyszczający w formie oleju rycynowego lub soli przeczyszczającej.
Skuteczny jest olejek omanowy Oleum Inulae, którego dawka przeciwpasożytnicza wynosi 5-6 kropli 3 razy dziennie; po zażyciu ostatniej dawki trzeba podać środek przeczyszczający.
Dobre wyniki osiągałem również po zastosowaniu wyciągu omanowego otrzymanego za pomocą kropli Hoffmana (wyciąg eterowo-alkoholowy z korzenia omanu) oraz wyciągu olejowo-alkoholowego z korzenia omanu Oleoextractum Inulae.
Ekstrahowanie korzenia omanu kroplami Hoffmana: 1 część korzenia omanu zalać 3 częściami kropli Hoffmana. Odstawić na 3 dni, przefiltrować. Dawka: 10 g wyciągu alkoholowo-eterowego jednorazowo; po 2 godzinach zażyć sól przeczyszczającą.
Krople Hoffmana sporządza się mieszając 25 części eteru dietylowego z 75 częściami spirytusu 99-99,8%.
UWAGA!
Materiał opracowany przez prof. Henryka Różańskiego i umieszczony na stronie IGYA za jego zgodą.
Prawa do tekstu i receptur – prof. Henryk Różański.
