Kłącze paproci narecznicy samczej Rhizoma Filicis maris bogate w związki fenolowe: floroglucyna i jej pochodne: aspidynol, kwas filiksowy, kw. flawaspidynowy, albaspidyna. Właściwości przeciwczerwiowe paproci znane są od starożytności. Ekstrakt eterowy nosi nazwę surowej filicyny. W lecznictwie oficjalnym jeszcze w latach sześćdziesiątych stosowany był Extractum Filicis maris aethereum. Ekstrakt z paproci (inne nazwy: wyciąg paprotnikowy, wyciąg paprociowy z Wolmaru – Extractum Filicis maris Vomarense) ma postać gęstego, brunatnego lub brunatno-zielonego płynu nierozpuszczalnego w wodzie. Wyciąg taki był sporządzany ze świeżych lub suchych kłączy. Ekstrakt sporządzony ze świeżych kłączy jest silniejszy w działaniu i do zwalczenia płazińców (np. tasiemiec, bruzdogłowiec) wystarczy zażyć 5 g w ciągu dnia. Ekstrakt paprotnikowy barwy brunatno-zielonej jest wartościowszy i silniejszy w działaniu niż wyciąg barwy brunatnej. Zgodnie z Farmakopeami wyciąg paprotnikowy powinien zawierać co najmniej 25% filicyny surowej.
Surowiec zielarski – kłącze narecznicy po wysuszeniu powinno zachować w przekroju barwę zieloną lub co najmniej zbliżoną do zielonej. Brunatne i żółte kłącze (barwa w przekroju) jest mało wartościowe.
Związki paproci powodują silne skurcze mięśni tasiemców, a następnie ich paraliż, przez co możliwe jest usunięcie parazyta z żywiciela podczas defekacji. W medycynie ludowej stosowano doustnie sproszkowane kłącze narecznicy w dawce 15 g. Surowiec zalecany w takiej dawce musi jednak spełniać pewne wymogi, tzn. powinien mieć w przekroju barwę zielonawą, tylko wtedy jest cenny i pewny leczniczo. Następnie podawano środek przeczyszczający (sole przeczyszczające). Niestety preparaty paprociowe zastosowane niewłaściwie lub przedawkowane są przyczyną zatrucia, a nawet śmierci. Szczególnie niebezpieczne jest zastosowanie jako środka przeczyszczającego oleju rycynowego lub spożycie pokarmu tłustego, albo alkoholu podczas kuracji. Trujące składniki zawarte w paproci dobrze rozpuszczają się w tłuszczach i wraz z nimi ulegają wchłonięciu do krwi. Efektem jest zatrucie pacjenta: bóle żołądka, wymioty, biegunka, żółtaczka zawroty i bóle głowy, bolesne skurcze mięśni, drgawki, zaburzenia widzenia, a nawet utrata wzroku. Śmierć następuje wskutek porażenia ośrodka oddechowego. Wielu niedouczonych znachorów zalecało dla wzmocnienia kuracji wypicie alkoholu, co niestety zakończyło się zatruciem pacjenta. Jako środka przeczyszczającego należy zastosować sól gorzką lub wodny wywar z ziół przeczyszczających. Nigdy paproci samczej nie wolno stosować u kobiet ciężarnych (poronienie!). Co gorsze w niektórych podręcznikach dla felczerów autorzy zalecali po podaniu preparatu z narecznicy zastosowanie oleju rycynowego jako środka czyszczącego. Niepowodzenia w leczeniu, liczne przypadki zatruć były powodem wycofania narecznicy z farmakopei wielu krajów, w tym z Farmakopei Polskiej oraz z Urzędowego Spisu Leków.
Extractum filicis maris stosowano w formie emulsji po przeczyszczeniu jelit w dawce maksymalnej jednorazowej 10 g, a po 2 godzinach zastosowano ponownie środek przeczyszczający. Najlepiej przed podaniem preparatów z paproci zastosować 24-godzinną dietę beztłuszczową.
Dawki Extractum Filicis maris dla dzieci: 1 rok – 0,5 g; 2 lata – 1 g; 3-4 lata – 1,5 g; 5-6 lat – 2 g; 7-8 lat – 2,5 g; 9-10 lat – 3 g.
Ekstrakt paprotnikowy dostępny był w handlu w postaci emulsji (słoiczki, buteleczki) i kapsułek 1 g. Sproszkowane kłącze było dostępne w formie proszków i kapsułek.
Składniki:
Extractum Filicis 1,0
D.t.d. ad caps. gelat. Nr. X (po nr jest kropka, ponieważ zapis łaciński)
Stosowanie: Doustnie 1 kaps. co 10 minut do osiągnięcia przepisanej dawki (8-10 g dla dorosłego)
Składniki:
Extr. Filicis maris (ekstrakt paprotnikowy) 6-8 g
Calomelanos (kalomel) 0,5-0,6 g
Gummi arabici pulv. (guma arabska) 5 g
Mellis depurati (miód) 30 g
M.f. emulsio.
Stosowanie: Zażyć w 4 porcjach co 10 minut. Dzieci: 1-2 lata – 0,5-1 g; 2-5 lat – 1-3 g; 5-10 lat – 3-5 g.
UWAGA!
Materiał opracowany przez prof. Henryka Różańskiego i umieszczony na stronie IGYA za jego zgodą.
Prawa do tekstu i receptur – prof. Henryk Różański.
Surowiec zielarski – kłącze narecznicy po wysuszeniu powinno zachować w przekroju barwę zieloną lub co najmniej zbliżoną do zielonej. Brunatne i żółte kłącze (barwa w przekroju) jest mało wartościowe.
Związki paproci powodują silne skurcze mięśni tasiemców, a następnie ich paraliż, przez co możliwe jest usunięcie parazyta z żywiciela podczas defekacji. W medycynie ludowej stosowano doustnie sproszkowane kłącze narecznicy w dawce 15 g. Surowiec zalecany w takiej dawce musi jednak spełniać pewne wymogi, tzn. powinien mieć w przekroju barwę zielonawą, tylko wtedy jest cenny i pewny leczniczo. Następnie podawano środek przeczyszczający (sole przeczyszczające). Niestety preparaty paprociowe zastosowane niewłaściwie lub przedawkowane są przyczyną zatrucia, a nawet śmierci. Szczególnie niebezpieczne jest zastosowanie jako środka przeczyszczającego oleju rycynowego lub spożycie pokarmu tłustego, albo alkoholu podczas kuracji. Trujące składniki zawarte w paproci dobrze rozpuszczają się w tłuszczach i wraz z nimi ulegają wchłonięciu do krwi. Efektem jest zatrucie pacjenta: bóle żołądka, wymioty, biegunka, żółtaczka zawroty i bóle głowy, bolesne skurcze mięśni, drgawki, zaburzenia widzenia, a nawet utrata wzroku. Śmierć następuje wskutek porażenia ośrodka oddechowego. Wielu niedouczonych znachorów zalecało dla wzmocnienia kuracji wypicie alkoholu, co niestety zakończyło się zatruciem pacjenta. Jako środka przeczyszczającego należy zastosować sól gorzką lub wodny wywar z ziół przeczyszczających. Nigdy paproci samczej nie wolno stosować u kobiet ciężarnych (poronienie!). Co gorsze w niektórych podręcznikach dla felczerów autorzy zalecali po podaniu preparatu z narecznicy zastosowanie oleju rycynowego jako środka czyszczącego. Niepowodzenia w leczeniu, liczne przypadki zatruć były powodem wycofania narecznicy z farmakopei wielu krajów, w tym z Farmakopei Polskiej oraz z Urzędowego Spisu Leków.
Zastosowanie:
Tasiemce (Taenia solium, Taenia saginata), bruzdogłowiec szeroki (Diphyllobothrium latum), tęgoryjce – Ankylostoma.Extractum filicis maris stosowano w formie emulsji po przeczyszczeniu jelit w dawce maksymalnej jednorazowej 10 g, a po 2 godzinach zastosowano ponownie środek przeczyszczający. Najlepiej przed podaniem preparatów z paproci zastosować 24-godzinną dietę beztłuszczową.
Dawki Extractum Filicis maris dla dzieci: 1 rok – 0,5 g; 2 lata – 1 g; 3-4 lata – 1,5 g; 5-6 lat – 2 g; 7-8 lat – 2,5 g; 9-10 lat – 3 g.
Ekstrakt paprotnikowy dostępny był w handlu w postaci emulsji (słoiczki, buteleczki) i kapsułek 1 g. Sproszkowane kłącze było dostępne w formie proszków i kapsułek.
Składniki:
Extractum Filicis 1,0
D.t.d. ad caps. gelat. Nr. X (po nr jest kropka, ponieważ zapis łaciński)
Stosowanie: Doustnie 1 kaps. co 10 minut do osiągnięcia przepisanej dawki (8-10 g dla dorosłego)
Składniki:
Extr. Filicis maris (ekstrakt paprotnikowy) 6-8 g
Calomelanos (kalomel) 0,5-0,6 g
Gummi arabici pulv. (guma arabska) 5 g
Mellis depurati (miód) 30 g
M.f. emulsio.
Stosowanie: Zażyć w 4 porcjach co 10 minut. Dzieci: 1-2 lata – 0,5-1 g; 2-5 lat – 1-3 g; 5-10 lat – 3-5 g.
UWAGA!
Materiał opracowany przez prof. Henryka Różańskiego i umieszczony na stronie IGYA za jego zgodą.
Prawa do tekstu i receptur – prof. Henryk Różański.
