Kichawiec lekarski, sabadyl -  Sabadilla officinarum Brandt (Liliaceae) – roślina zielna (cebulowa) rosnąca w Ameryce Południowej, Ameryce Środkowej oraz w Południowych częściach Ameryki Północnej.

Surowcem farmaceutycznym jest nasienie – Semen Sabadillae, FP II. Nasiona poddaje się mieleniu i ekstrakcji roztworem kwasu octowego lub alkoholu uzyskując ocet sabadylowy – Acetum Sabadillae i nalewkę sabadylową – Tinctura Sabadillae. Sproszkowane nasiona, jak i wyciąg alkoholowy z nasion kichawca były wykorzystywane również do wytwarzania maści sabadylowej – Unguentum Sabadillae.

Składnikami aktywnymi są alkaloidy: weratryna – 0,3-1% (veratrine, C37H53NO11), weratrydyna (veratridine), protoweratryna, weratramina, cewadyna (cevadine, C32H49NO9), sabadyna - sabadine (C29H51NO8),  sabadynina (sabadinine, C27H43NO8, C27H45NO8), yervina (jerwina), ponadto: żywice, fitosterole, olejek eteryczny, kwas weratrowy - veratric acid (dimethylprotocatechuic acid – kwas  dimetyloprotokatechinowy). Nasiona zawierają 15-24% oleju tłustego.

Wyciągi z nasion sabadylowych, jak i same nasiona sproszkowane działają przeciwpasożytniczo: niszczą owady (pchły, wszy) i pajęczaki pasożytnicze oraz pasożyty przewodu pokarmowego. Preparaty sabadylowe (maść, mazidła) wywierają również silny wpływ rozgrzewający, przeciwbólowy i znieczulający, dlatego były dawniej stosowane miejscowo przy bólach stawów i nerwobólach (rwa kulszowa, lumbago).

Preparaty sabadylowe nie są jednak obojętne dla organizmu. Drażnią błony śluzowe, przedawkowane wywołują silne kichanie, kaszel, łzawienie, nieżyt jamy nosowej, przekrwienie narządów wewnętrznych, bolesne parcie na mocz, sinicę, wymioty, a nawet krwawą biegunkę. Przekroczone dawki sabadylu uszkadzają również układ wydalniczy i porażają ośrodek oddechowy, wywołując zgon. U osób o wrażliwej skórze nadmiernie preparaty sabadylowe mogą wywołać ostre podrażnienie skóry z objawami pokrzywki.

Zastosowanie

Sabadyl jest obecnie rzadko stosowany w medycynie ludzkiej i weterynaryjnej. W niektórych krajach nadal produkowane są płyny przeciwwszawicze (przeciwko wszom głowowym i łonowym). Ponadto Sabadilla jest używany w homeopatii (ból głowy, nieżyt nosa, w tym alergiczny ze skurczowym kichaniem, nieżyt gardła; dil. D3 – 3 razy dz. po 3-5 kropli).

Weratryna – alkaloid (Veratrinum) – biały krystaliczny proszek, praktycznie nierozpuszczalny w czystej wodzie, lepiej rozpuszczalny w spirytusie: 4 części;  Veratrinum: maksymalna dawka jednorazowa 3 mg; maksymalna dawka dobowa 10 mg. Dawka trująca jednorazowa: 5 mg (1 g nasion). Dawka śmiertelna: 250 mg (15 g nasion)

Maść weratrynowa – Unguentum Veratrini: Veratrinum – 0,5 g, smalec konserwowany benzoesanem (Adipis benzoati) – 10 g; M.f. ung. S. Maść; stosować do wcierania przy bólach artretycznych, bólach stawów i nerwobólach.