OPIS BOTANICZNY
Pokrzywa zwyczajna – Urtica dioica L. – roślina wieloletnia, dwupienna, tworząca rozłogi, dorastająca do 1,5 m wys.; pokryta parzącymi włoskami; łodyga 4-kanciasta; ulistnienie równoległe; liście podługowato-jajowate lub szeroko-lancetowate, brzegiem grubo ząbkowane, w nasadzie sercowate, na końcu zaostrzone; kwiatostany wydłużone, zwisające, żółto-zielone; okwiat 4-krotny; kwitnie od czerwca do października. Owoc – orzeszek.
Pokrzywa żegawka – Urtica urens. L. – roślina jednoroczna, drobniejsza od poprzedniej; łodyga 4-kanciata; liście jajowato-rombowate, brzegiem ostro ząbkowane (wcinano-ząbkowane lub piłkowano-ząbkowane); kwiaty obupłciowe. Kwitnie od maja do października.
Pokrzywa żegawka – Urtica urens. L. – roślina jednoroczna, drobniejsza od poprzedniej; łodyga 4-kanciata; liście jajowato-rombowate, brzegiem ostro ząbkowane (wcinano-ząbkowane lub piłkowano-ząbkowane); kwiaty obupłciowe. Kwitnie od maja do października.
SUROWIEC ZIELARSKI
Do celów leczniczych zbierane jest ziele oraz korzeń z kłączami pokrzywy – Herba et Rhizoma cum radicibus Urticae.
Ziele należy ścinać przed i w czasie kwitnienia. Uważa się, że najlepsze jest z maja. Młode ziele posiada więcej witamin i ma lepsze walory smakowe, jednakże letnie i jesienne też jest lecznicze, lecz zawiera więcej krzemionki, a łodygi mocniejsze włókna. Dlatego jeśli decydujemy się na zbiór surowca latem i jesienią należy wybierać jedynie liście. Kwiaty i owoce pokrzywy mają sporą zawartość fitosteroli, dlatego również nie należy ich pomijać latem i jesienią.
Korzenie i kłącza wykopywać wiosną lub jesienią, szybko umyć i suszyć w temperaturze do 50 stopni C. Ziele suszyć w temperaturze do 40 stopni C i zadbać o to, aby przebiegło szybko. Długie suszenie zubaża surowiec w witaminy.
Ze świeżego ziela i korzenia (z kłączami) sporządza się intrakt, macerat i sok pokrzywowy – Intractum, maceratio et Succus Urticae.
Ziele (liść) pokrzywy suszone i sok z pokrzywy stabilizowany alkoholem dostępne w handlu. Istnieją też w sprzedaży kapsułki zawierające ekstrakt z pokrzywy (korzeń, ziele), jak i sproszkowane ziele oraz korzenie pokrzywy. Dostępny jest również ziołomiód pokrzywowy.
Ziele pokrzywy jest składnikiem większości mieszanek ziołowych przeciwreumatycznych, przeciwartretycznych, metabolicznych (odtruwających) i dermatologicznych (np. przeciwłuszczycowych, przeciwtrądzikowych).
Ziele należy ścinać przed i w czasie kwitnienia. Uważa się, że najlepsze jest z maja. Młode ziele posiada więcej witamin i ma lepsze walory smakowe, jednakże letnie i jesienne też jest lecznicze, lecz zawiera więcej krzemionki, a łodygi mocniejsze włókna. Dlatego jeśli decydujemy się na zbiór surowca latem i jesienią należy wybierać jedynie liście. Kwiaty i owoce pokrzywy mają sporą zawartość fitosteroli, dlatego również nie należy ich pomijać latem i jesienią.
Korzenie i kłącza wykopywać wiosną lub jesienią, szybko umyć i suszyć w temperaturze do 50 stopni C. Ziele suszyć w temperaturze do 40 stopni C i zadbać o to, aby przebiegło szybko. Długie suszenie zubaża surowiec w witaminy.
Ze świeżego ziela i korzenia (z kłączami) sporządza się intrakt, macerat i sok pokrzywowy – Intractum, maceratio et Succus Urticae.
Ziele (liść) pokrzywy suszone i sok z pokrzywy stabilizowany alkoholem dostępne w handlu. Istnieją też w sprzedaży kapsułki zawierające ekstrakt z pokrzywy (korzeń, ziele), jak i sproszkowane ziele oraz korzenie pokrzywy. Dostępny jest również ziołomiód pokrzywowy.
Ziele pokrzywy jest składnikiem większości mieszanek ziołowych przeciwreumatycznych, przeciwartretycznych, metabolicznych (odtruwających) i dermatologicznych (np. przeciwłuszczycowych, przeciwtrądzikowych).
WŁAŚCIWOŚCI FITOCHEMICZNE
Ziele pokrzywy:Magnez – wg Farmakopei Polskiej VI - nie mniej niż 0,5%
Kwas kawoilo-jabłkowy – do 1,6%
Kwas chlorogenowy – do 0,5%
Flawonoidy – 2% (kemferol, kwercetyna, rutina, izoramnetyna)
Chlorofil – 2,7-5%
Związki mineralne – ok. 18-20%
Krzem – 1-4%
Wolne aminokwasy – 30 ug/kg
Fitochinon (witamina K) – 0,64%
Białko 20,8%
Tłuszcz 2,5%
Celuloza 18%
Bezazotowe substancje wyciągowe 30,7%
Popiół 16,6%
Karoten 50 mg%
Witamina C 0,1-0,6%
Lecytyna
Sekretyna
Beta-sytosterol
Kwas foliowy
Tokoferol (witamina E)
Fitochinon (witamina K)
Ksantofile
Kwas glikolowy
Kwas bursztynowy
Kwas fosforowy
Kwas szczawiowy
Kwas chinowy
Kwas kawowy
Kwas octowy
Kwas neochlorogenowy
Kwas jabłkowy
Serotonina
Tryptamina
Betaina
Skopoletyna (kumaryna)
Garbniki
Nasiona zasobne są w tłuszcz 16-22%
Włoski parzące zawierają kwas mrówkowy, histaminę i acetylocholinę.
Kłącza z korzeniami pokrzywy:
- lektyny = lectine (0,1%): UDA = Urtica-Dioica-Agglutinin;
-steroidy: b-sitosterol (0,03 - 0,06 %), b-sitosterol-3-O-b-glucosid (0,03 - 0,5 %),
(6'-palmitoyl)-sitosterol-3-O-b-D-glucosid (ca. 0,003 %), 7b-hydroxysitosterol (0,001 %),
7b-hydroxysitosterol (0,001 %), stigmasterol, kampesterol, stigmast-4-en-3-on;
- lignany: secoisolariciresinol-9-O-glucosid (0,004 %), neo-olivil (0,003 %),
neo-olivil-4-O-glucosid (0,004 %);
- garbniki;
- ceramidy
- sfingozyna
- kwasy tłuszczowe (10E,12Z)-9.hydroxy-10,12-octadien, linolowy, 14-oktakosanol
-hydroksykumaryny: skopoletyna = scopoletin;
- monoterpendiole i ich glikozydy;
- triterpeny: kwas oleanolowy, kwas ursolowy;
- polisacharydy: arabinogalaktany, glukan, glukogalakturoniany;
- krzemionka przyswajalna
- fenyloetanoidy (alkohol homowanilinowy)
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE i PROLECZNICZE
Ziele, liść pokrzywy.
Składniki ziela (liści) pokrzywy zapewniają przetworom pokrzywowym działanie moczopędne, saluretyczne, przeciwobrzękowe, przeciwkrwotoczne (hamujące krwawienia), pobudzające krążenie krwi (rozgrzewające), odżywcze, hipoglikemiczne (obniżające poziom glukozy we krwi), przeciwmiażdżycowe, odtruwające, przeciwkamicze (utrudniające tworzenie kamieni moczowych), regulujące przemianę materii, pobudzające procesy odnowy (regeneracji) tkanek, krwiotwórcze (zwiększa liczbę krwinek czerwonych i hemoglobiny we krwi). Pokrzywa hamuje stany zapalne w układzie moczowym i przewodzie pokarmowym. Pobudza układ odpornościowy, zwiększając odporność na infekcje (immunostymulator). Słabo wzmaga wydzielanie żółci. Poprawia natomiast trawienie i przyswajanie składników pokarmowych. Jako depurativa (środek czyszczący krew) poprawiają stan zdrowotny osób cierpiących na choroby reumatyczne.
Preparaty z ziela pokrzywy zastosowane zewnętrznie działają przeciwłojotokowo, przeciwtrądzikowo, przeciwłupieżowo, wzmacniająco na cebulki włosowe, odżywczo dla skóry. Aktywują procesy regeneracji skóry, przyśpieszają gojenie ran. Leczą wypryski, trądzik, łojotokowe zapalenie skóry. Poprawiają ukrwienie i koloryt skóry. Zapobiegają przetłuszczaniu się włosów. Woda pokrzywowa dobrze oczyszcza i pielęgnuje skórę oraz włosy.
Wskazania: osłabienie fizyczne i psychiczne, zaburzenia przemiany materii, obrzęki po wysiłku, obrzęki na tle niewydolności krążenia i nadciśnienia, kamica moczowa, stany zapalne układu moczowego, skłonności do krwotoków, zespół zimnych dłoni i stóp (zaburzenia krążenia połączone z niedokrwistością), niedokrwistość, przewlekłe choroby skóry, trudno gojące się rany, choroby trzustki, choroby reumatyczne, zatrucia i kuracje odtruwające, cukrzyca, miażdżyca. Spowolniony wzrost paznokci i włosów. Obniżona odporność na choroby.
Kłącza z korzeniami pokrzywy.
Wodno-alkoholowe wyciągi z kłączy i korzeni pokrzywy obniżają stężenie SHBG, czyli globuliny wiążącej hormony płciowe: androgeny i estrogeny. Hamują również aromatazę i słabo obniżają aktywność 5-alfa-reduktazy (enzym ten rozkłada testosteron do 5-alfa-dihydroksytestosteronu, który jest właściwym androgenem działającym na poziomie komórkowym).
Aromataza (syntaza estrogenowa) jest enzymem należącym do cytochromów P-450. Zapewnia transformację androstendionu do estronu i testosteronu do estradiolu. Nadmiar aromatazy u mężczyzn powoduje obniżenie poziomu wolnego testosteronu i podniesienie poziomu estrogenów, a w następstwie ---> ginekomastię (przerost gruczołów piersiowych) u mężczyzn; natomiast niedobór aromatazy u kobiet wywołuje wzrost stężenia wolnego testosteronu, obniżenie wolnych estrogenów, a w następstwie ---> wirylizację = hirsutyzm (zmężczyźnienie) kobiet.
Wyciągi z podziemnych części pokrzywy zawierają inhibitory elastazy leukocytowej, cyklooksygenazy i 5-lipooksygenazy. Dzięki temu działają przeciwzapalnie. Stymulują limfocyty T, dzięki czemu podnoszą odporność organizmu. Wzmagają wydzielanie moczu i potu, żółci oraz ksenobiotyków i szkodliwych produktów przemiany materii. Zmniejszą ból, obrzęk i stan zapalny chorego gruczołu krokowego. Preparaty z kłączy i korzeni pokrzywy regulują przemianę materii, obniżają poziom cholesterolu, lipidów i glukozy we krwi. Pobudzają krążenie krwi, poprawiają samopoczucie psychiczne. Wzmagają procesy hemopoezy, czy tworzenia krwi, co przejawia się we wzroście liczby erytrocytów i limfocytów oraz wzroście poziomu hemoglobiny we krwi. Właściwości odtruwające, przeciwzapalne i regenerujące mogą zostać wykorzystane w fitoterapii chorób reumatycznych i dermatologicznych. Wyciągi z pokrzywy pobudzają naskórnikowanie, ziarninowanie, czyli regenerację tkanki łącznej i nabłonkowej. Wodne wyciągi z pokrzywy zapobiegają kamicy moczowej.
Wyciąg z pokrzywy wzmaga oczyszczanie nabłonka oddechowego, zapobiega wybroczynom krwawym, suchemu kaszlowi, wspomaga oczyszczanie zatok obocznych nosa.
Dawniej zalecano pokrzywę w leczeniu gruźlicy, krwioplucia, nieżytu żołądka, nadmiernych krwawień miesiączkowych, puchliny wodnej, żółtaczki, gorączki i osłabienia.
Preparaty oparte na korzeniu i kłączy pokrzywy poprawiają proces oddawania moczu u chorych na przerost gruczołu krokowego. Opróżnianie pęcherza wydatnie poprawia się, zmniejsza się obrzęk i dolegliwości bólowe przy oddawaniu moczu. Chorzy w większym stopniu kontrolują oddawanie i trzymanie moczu. Pokrzywa zmniejsza też częstość mimowolnego moczenia się.
Wskazania: przerost gruczołu krokowego, nadczynność tarczycy, brak owulacji, bladość skóry i wychudzenie spowodowane anoreksją i niedokrwistością, uprawianie sportów ekstremalnych, przewlekłe choroby skóry, otyłość, cukrzyca, skąpomocz, kamica moczowa, stan zapalny układu moczowego, choroby włosów i paznokci, obniżona odporność na infekcje, zatrucia, kuracje odtruwające i odmładzające (regenerujące), reumatyzm, artretyzm, nieżyt układu oddechowego, przeziębienie, skłonności do krwotoków.
Przeciwwskazania: choroba Cushinga, zespół policystycznych jajników.
Wyciągi z pokrzywy a medycyna sportowa.
Obecnie są dostępne suplementy zawierające wyciąg z pokrzywy lub sproszkowaną pokrzywę, którym przypisywane są właściwości anaboliczne i androgenne.
Przy wyborze takiego preparatu należy wziąć kilka rzeczy pod uwagę:
1. Preparat powinien zawierać wyciąg z kłączy i korzeni pokrzywy, a nie ekstrakt z jej ziela lub liścia.
2. Preparaty oparte na sproszkowanej pokrzywie są mało wartościowe, bowiem dawka efektywna zmikronizowanej pokrzywy rozpoczyna się od 6 g/dobę, czyli należy przyjąć 2 g proszku 3 razy dziennie po lekkim posiłku, dobrze popić.
3. Ekstrakt z korzeni i kłączy pokrzywy daje efekt w dawce, co najmniej 600 mg/dobę, czyli 3 razy dziennie po 200 mg. Mniejsze dawki nie dają wyraźnych rezultatów. Dawka ekstraktu ponad 1 g dziennie powoduje dość często zaburzenia trawienne i alergie (zaczerwienie twarzy, obrzęk, świąd, złe samopoczucie).
Obniżenie poziomu SHBG u mężczyzn, pod wpływem preparatów z kłączy i korzeni pokrzywy, pociąga za sobą wzrost aktywności testosteronu, a równocześnie obniżenie aktywności aromatazy; ponadto zmniejsza przemianę androgenów do estrogenów.
Pod wpływem wyciągów z kłączy i korzeni pokrzywy następuje wzrost stężenia wolnego testosteronu i zwiększona aktywność testosteronu w ustroju i konsekwencje metaboliczne tego procesu. Przyrost liczby czerwonych krwinek i hemoglobiny we krwi podnosi wydolność fizyczną. Pokrzywa podnosi również stężenie mioglobiny w mięśniach, przez co stają się one lepiej dotlenione. Działanie napotne, moczopędne i odtruwające oraz pobudzające krążenie zapobiega obrzękom po wysiłku fizycznym, przyśpiesza eliminacje zakwasów i metabolitów azotowych, przez co mięśnie odzyskują sprawniej i efektywniej swoją wydolność fizjologiczną. Wzrost krzepliwości krwi, uszczelnienie naczyń krwionośnych i pobudzenie syntezy białek tkanki łącznej - przyśpiesza procesy reperacji i zapobiega wysiękom zapalnym oraz wybroczynom krwawym.
Preparaty z ziela pokrzywy zastosowane zewnętrznie działają przeciwłojotokowo, przeciwtrądzikowo, przeciwłupieżowo, wzmacniająco na cebulki włosowe, odżywczo dla skóry. Aktywują procesy regeneracji skóry, przyśpieszają gojenie ran. Leczą wypryski, trądzik, łojotokowe zapalenie skóry. Poprawiają ukrwienie i koloryt skóry. Zapobiegają przetłuszczaniu się włosów. Woda pokrzywowa dobrze oczyszcza i pielęgnuje skórę oraz włosy.
Wskazania: osłabienie fizyczne i psychiczne, zaburzenia przemiany materii, obrzęki po wysiłku, obrzęki na tle niewydolności krążenia i nadciśnienia, kamica moczowa, stany zapalne układu moczowego, skłonności do krwotoków, zespół zimnych dłoni i stóp (zaburzenia krążenia połączone z niedokrwistością), niedokrwistość, przewlekłe choroby skóry, trudno gojące się rany, choroby trzustki, choroby reumatyczne, zatrucia i kuracje odtruwające, cukrzyca, miażdżyca. Spowolniony wzrost paznokci i włosów. Obniżona odporność na choroby.
Kłącza z korzeniami pokrzywy.
Wodno-alkoholowe wyciągi z kłączy i korzeni pokrzywy obniżają stężenie SHBG, czyli globuliny wiążącej hormony płciowe: androgeny i estrogeny. Hamują również aromatazę i słabo obniżają aktywność 5-alfa-reduktazy (enzym ten rozkłada testosteron do 5-alfa-dihydroksytestosteronu, który jest właściwym androgenem działającym na poziomie komórkowym).
Aromataza (syntaza estrogenowa) jest enzymem należącym do cytochromów P-450. Zapewnia transformację androstendionu do estronu i testosteronu do estradiolu. Nadmiar aromatazy u mężczyzn powoduje obniżenie poziomu wolnego testosteronu i podniesienie poziomu estrogenów, a w następstwie ---> ginekomastię (przerost gruczołów piersiowych) u mężczyzn; natomiast niedobór aromatazy u kobiet wywołuje wzrost stężenia wolnego testosteronu, obniżenie wolnych estrogenów, a w następstwie ---> wirylizację = hirsutyzm (zmężczyźnienie) kobiet.
Wyciągi z podziemnych części pokrzywy zawierają inhibitory elastazy leukocytowej, cyklooksygenazy i 5-lipooksygenazy. Dzięki temu działają przeciwzapalnie. Stymulują limfocyty T, dzięki czemu podnoszą odporność organizmu. Wzmagają wydzielanie moczu i potu, żółci oraz ksenobiotyków i szkodliwych produktów przemiany materii. Zmniejszą ból, obrzęk i stan zapalny chorego gruczołu krokowego. Preparaty z kłączy i korzeni pokrzywy regulują przemianę materii, obniżają poziom cholesterolu, lipidów i glukozy we krwi. Pobudzają krążenie krwi, poprawiają samopoczucie psychiczne. Wzmagają procesy hemopoezy, czy tworzenia krwi, co przejawia się we wzroście liczby erytrocytów i limfocytów oraz wzroście poziomu hemoglobiny we krwi. Właściwości odtruwające, przeciwzapalne i regenerujące mogą zostać wykorzystane w fitoterapii chorób reumatycznych i dermatologicznych. Wyciągi z pokrzywy pobudzają naskórnikowanie, ziarninowanie, czyli regenerację tkanki łącznej i nabłonkowej. Wodne wyciągi z pokrzywy zapobiegają kamicy moczowej.
Wyciąg z pokrzywy wzmaga oczyszczanie nabłonka oddechowego, zapobiega wybroczynom krwawym, suchemu kaszlowi, wspomaga oczyszczanie zatok obocznych nosa.
Dawniej zalecano pokrzywę w leczeniu gruźlicy, krwioplucia, nieżytu żołądka, nadmiernych krwawień miesiączkowych, puchliny wodnej, żółtaczki, gorączki i osłabienia.
Preparaty oparte na korzeniu i kłączy pokrzywy poprawiają proces oddawania moczu u chorych na przerost gruczołu krokowego. Opróżnianie pęcherza wydatnie poprawia się, zmniejsza się obrzęk i dolegliwości bólowe przy oddawaniu moczu. Chorzy w większym stopniu kontrolują oddawanie i trzymanie moczu. Pokrzywa zmniejsza też częstość mimowolnego moczenia się.
Wskazania: przerost gruczołu krokowego, nadczynność tarczycy, brak owulacji, bladość skóry i wychudzenie spowodowane anoreksją i niedokrwistością, uprawianie sportów ekstremalnych, przewlekłe choroby skóry, otyłość, cukrzyca, skąpomocz, kamica moczowa, stan zapalny układu moczowego, choroby włosów i paznokci, obniżona odporność na infekcje, zatrucia, kuracje odtruwające i odmładzające (regenerujące), reumatyzm, artretyzm, nieżyt układu oddechowego, przeziębienie, skłonności do krwotoków.
Przeciwwskazania: choroba Cushinga, zespół policystycznych jajników.
Wyciągi z pokrzywy a medycyna sportowa.
Obecnie są dostępne suplementy zawierające wyciąg z pokrzywy lub sproszkowaną pokrzywę, którym przypisywane są właściwości anaboliczne i androgenne.
Przy wyborze takiego preparatu należy wziąć kilka rzeczy pod uwagę:
1. Preparat powinien zawierać wyciąg z kłączy i korzeni pokrzywy, a nie ekstrakt z jej ziela lub liścia.
2. Preparaty oparte na sproszkowanej pokrzywie są mało wartościowe, bowiem dawka efektywna zmikronizowanej pokrzywy rozpoczyna się od 6 g/dobę, czyli należy przyjąć 2 g proszku 3 razy dziennie po lekkim posiłku, dobrze popić.
3. Ekstrakt z korzeni i kłączy pokrzywy daje efekt w dawce, co najmniej 600 mg/dobę, czyli 3 razy dziennie po 200 mg. Mniejsze dawki nie dają wyraźnych rezultatów. Dawka ekstraktu ponad 1 g dziennie powoduje dość często zaburzenia trawienne i alergie (zaczerwienie twarzy, obrzęk, świąd, złe samopoczucie).
Obniżenie poziomu SHBG u mężczyzn, pod wpływem preparatów z kłączy i korzeni pokrzywy, pociąga za sobą wzrost aktywności testosteronu, a równocześnie obniżenie aktywności aromatazy; ponadto zmniejsza przemianę androgenów do estrogenów.
Pod wpływem wyciągów z kłączy i korzeni pokrzywy następuje wzrost stężenia wolnego testosteronu i zwiększona aktywność testosteronu w ustroju i konsekwencje metaboliczne tego procesu. Przyrost liczby czerwonych krwinek i hemoglobiny we krwi podnosi wydolność fizyczną. Pokrzywa podnosi również stężenie mioglobiny w mięśniach, przez co stają się one lepiej dotlenione. Działanie napotne, moczopędne i odtruwające oraz pobudzające krążenie zapobiega obrzękom po wysiłku fizycznym, przyśpiesza eliminacje zakwasów i metabolitów azotowych, przez co mięśnie odzyskują sprawniej i efektywniej swoją wydolność fizjologiczną. Wzrost krzepliwości krwi, uszczelnienie naczyń krwionośnych i pobudzenie syntezy białek tkanki łącznej - przyśpiesza procesy reperacji i zapobiega wysiękom zapalnym oraz wybroczynom krwawym.
PREPARATY I DAWKOWANIE
Sok z pokrzywy stabilizowany alkoholemSok z pokrzywy stabilizowany alkoholem - Succus Urticae: 5-10 ml 2-3 razy dziennie w 100 ml wody lub na miodzie. Po rozcieńczeniu z wodą (1 łyżka na pół szklanki wody przegotowanej) do przemywania twarzy, okładów na schorzałe miejsca. W stanie nierozcieńczonym do wcierania w skórę owłosioną dla wzmocnienia cebulek włosowych. Stosować doustnie 2 tygodnie. Między kuracjami dwutygodniowymi robić przerwy 1-3-tygodniowe. Nie stosować częściej niż 2 razy na kwartał.
Sok z pokrzywy świeży
Sok z pokrzywy świeży – Succus recens – doustnie 1 łyżka 1-2 razy dziennie. Zewnętrznie do wcierania we włosy po umyciu i do przemywania skóry (twarzy, szyi) oraz do okładów na rany, wypryski, owrzodzenia, zmiany łuszczycowe, trądzik, nadżerki itd. Stosować doustnie 2 tygodnie. Między kuracjami dwutygodniowymi robić przerwy 1-3-tygodniowe. Nie stosować częściej niż 2 razy na kwartał.
Macerat pokrzywowy
Macerat pokrzywowy – Maceratio Urticae: 1 szklankę korzenia lub ziela świeżego i zmielonego zalać 3 szklankami wody przegotowanej chłodnej, odstawić na 6-8 godzin, przecedzić. Przechowywać w lodówce. Zażywać 3 razy dziennie po 1 łyżce. Stosować 1 tydzień. Między kuracjami 1-tygodniowymi robić przerwy 1-3-tygodniowe. Nie stosować częściej niż 3 razy na kwartał. Zewnętrznie używać jak sok z pokrzywy.
Napar pokrzywowy
Napar pokrzywowy – Infusum Urticae: 2 łyżki ziela lub korzenia z kłączami zalać 2 szklankami wrzącej wody, odstawić na 40 minut pod przykryciem, przecedzić. Pić 2-4 razy dziennie po 100-200 ml. Stosować doustnie 2 tygodnie. Między kuracjami dwutygodniowymi robić przerwy 1-3-tygodniowe. Nie stosować częściej niż 3 razy na kwartał. Naparem przepłukiwać można włosy po umyciu w celu ich odżywienia i wzmocnienia. Napar używać również do celów kosmetycznych i dermatologicznych (okłady, przemywanie).
Odwar pokrzywowy
Odwar pokrzywowy – Decoctum Urticae: 2 łyżki korzeni z kłączami lub ziela zalać 2 szklankami wody, gotować 5 minut. Odstawić na 30 minut, przecedzić. Odwar zawiera więcej soli mineralnych (krzemionki) i fitosteroli niż napar. Pić 2-4 razy dziennie po 100-200 ml. Stosować doustnie 2 tygodnie. Między kuracjami dwutygodniowymi robić przerwy 1-3-tygodniowe. Nie stosować częściej niż 3 razy na kwartał. Zewnętrznie można używać jak napar.
Intrakt pokrzywowy
Intrakt pokrzywowy – Intractum Urticae: 100 g świeżego zmielonego ziela lub 100 g świeżych zmielonych kłączy z korzeniami pokrzywy zalać 500 ml gorącego wina lub alkoholu 40%. Odstawić na 14 dni, po czym przefiltrować. Zażywać 2 razy dziennie po 10 ml (na winie po 15 ml). Stosować nie dłużej jak 7 dni. Kuracje powtarzać co 3 tygodnie. Nie stosować częściej niż 2 razy na kwartał.
Ziołomiód pokrzywowy
Ziołomiód pokrzywowy – Herba-Mel Urticae: na każdą 1 łyżeczkę posiekanego świeżego ziela (liści) lub korzenia dać 1 łyżeczkę gliceryny, 1 łyżeczki propolisu i 1 łyżkę miodu naturalnego, wymieszać. Zażywać 2-3 razy dziennie po 1 łyżce. Stosować do leczenia i profilaktyki przerostu gruczołu krokowego, osłabienia odporności oraz do fitoterapii stanów zapalnych i infekcji układu oddechowego. Ponadto jako środek wzmacniający fizycznie i psychicznie, przeciwmiażdżycowy i przeciwzawałowy. Zażywać przez 2-3 tygodnie. Stosować 2 razy na kwartał.
Ziołomiód można także sporządzić mieszając sok z pokrzywy z miodem lub intrakt z pokrzywy z miodem i propolisem w podobnej proporcji. Podobnie też zażywać.
Olej pokrzywowy
Olej pokrzywowy – Oleum Urticae: 1 część świeżej lub suchej pokrzywy (ziele) zalać 3 częściami ciepłego oleju winogronowego, makowego lub oliwy z pierwszego tłoczenia, odstawić na 2 tygodnie. Przecedzić. Stosować do wcierania w chorą skórę, do okładów na zmiany łuszczycowe, suche wypryski. Ponadto do kąpieli olejowych włosów po zniszczeniu ich zabiegami fryzjerskimi (we włosy wcierać olej, trzymać 6-8 godzin, po czym zmyć w dobrym szamponie). Takie kąpiele olejowe wskazane są także do leczenia suchego łupieżu. Olej pokrzywowy może zastąpić mleczka kosmetyczne i kremy, posiada bowiem właściwości natłuszczające, odżywcze, przeciwzapalne, oczyszczające i regenerujące. Zażywany doustnie staje się źródłem fitosteroli, chlorofilu i witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, E, K, F). Wskazany w leczeniu hiperandrogenizmu, miażdżycy, przerostu gruczołu krokowego, zaparć oraz zaburzeń w wydzielaniu żółci.
Woda octowo-pokrzywowa
Woda octowo-pokrzywowa – Aqua aceto-urticae:
Świeże ziele pokrzywy posiekać i zalać octem spożywczym lub winnym w proporcji 1:3 (1 część ziela na 3 części octu). Odstawić na 7 dni, przefiltrować. Ze świeżego lub suchego ziela pokrzywy przygotować odwar (2 łyżki rozdrobnionego surowca na 2 szklanki wody, gotować 5 minut). Odwar pokrzywowy wymieszać z octem pokrzywowym w proporcji 1:1 (np. 100 ml na 100 ml). Wcierać w umyte włosy. Po 1 godzinie spłukać wodą czystą. Można również umyte włosy płukać w wodzie octowo-pokrzywowej: 100 ml na 1 l wody. Wskazania: łupież, wypadanie włosów, łamliwość włosów, brak puszystości i połysku włosów. Woda octowo pokrzywowa jest również dobrym środkiem do przemywania skóry trądzikowej, łojotokowej, z wągrami, rozszerzonymi porami, zwiotczałej i zatrutej kosmetykami syntetycznymi.
Sproszkowana pokrzywa
Pulvis Urticae: wysuszone ziele, same liście lub kłącza z korzeniami zmielić na drobny proszek. Zażywać 2-3 razy dziennie po 1/2 łyżeczki. Można wymieszać z miodem (na każde pół łyżeczki proszku dać 1 łyżeczkę wina lub gliceryny lub wódki oraz łyżke miodu, wymieszać. Zażywać 2-3 razy dziennie po 1 łyżce przez 2-3 tygodnie. Kuracje takie powtarzać 1-2 razy w ciągu kwartału.
Preparaty handlowe warte uwagi:
1. Urtiron Krka - kapsułki zawierające 300 mg ekstraktu z korzenia pokrzywy 5:1 i 10 mg beta-sitosterolu.
2. Prostapol Herbapol - płyn złożony, zawierający wyciag z korzenia pokrzywy, dziurawca, nawłoci, rzepiku, arniki i kozłka; 100 ml preparatu zawiera nie mniej niż 300 mg związków steroidowych.
3. Urtix Labofarm - tabletki zawierające 330 mg korzenia pokrzywy i nie mniej niż 0,1 mg steroli wyrażonych jako beta-sitosterol.
4. Succus Urticae Phytopharm, Succus Urticae firmy Amara - sok ze świeżego ziela pokrzywy 1:1 stabilizowany etanolem.
5. Prostalizyna Herbapol - zawiera wyciąg płynny z korzenia pokrzywy 83,1 g w 100 g preparatu (1 łyżeczka preparatu zawiera 6 mg beta-sitosterolu), do sporządzania zawiesiny doustnej.
6. Prostaherb N Cesra - drażetki zawierające 230 mg wyciagu suchego z korzenia pokrzywy 7:1.
2. Prostapol Herbapol - płyn złożony, zawierający wyciag z korzenia pokrzywy, dziurawca, nawłoci, rzepiku, arniki i kozłka; 100 ml preparatu zawiera nie mniej niż 300 mg związków steroidowych.
3. Urtix Labofarm - tabletki zawierające 330 mg korzenia pokrzywy i nie mniej niż 0,1 mg steroli wyrażonych jako beta-sitosterol.
4. Succus Urticae Phytopharm, Succus Urticae firmy Amara - sok ze świeżego ziela pokrzywy 1:1 stabilizowany etanolem.
5. Prostalizyna Herbapol - zawiera wyciąg płynny z korzenia pokrzywy 83,1 g w 100 g preparatu (1 łyżeczka preparatu zawiera 6 mg beta-sitosterolu), do sporządzania zawiesiny doustnej.
6. Prostaherb N Cesra - drażetki zawierające 230 mg wyciagu suchego z korzenia pokrzywy 7:1.
MIESZANKI ZIOŁOWE
Rp. Mieszanka ziołowa zwiększająca wydolność psychofizyczną, detoksykująca i regenerująca:
Kłącze z korzeniami pokrzywy 2 części (200 g)
Korzeń mydlnicy 1 cz. (100 g)
Herbata Mate (może być z dodatkiem limonki, trawki cytrynowej – lemongrasowej lub cytryńca) 3 cz. (300 g)
Herbata zielona zwijana lub w listkach 1 cz. (100 g)
Kwiat arniki 0,5 cz. (50 g)
Zioła wymieszać. 2-3 łyżki mieszanki zalać 2 szklankami wrzącej wody, odstawić na 30 minut pod przykryciem, przecedzić. Osłodzić miodem lub fruktozą. Pić kilka razy dziennie po 1 szklance z wyjątkiem godzin wieczornych.
Mieszanka poprawia krążenie krwi (mózgowe i obwodowe), pobudza psychicznie, odtruwa i wzmaga procesy odnowy tkanek.
Rp. Mieszanka ziołowa, którą zalecam w fitoterapii przerostu gruczołu krokowego:
Kłącza z korzeniami pokrzywy – 1 część
Znamiona kukurydzy 1 część
Ziele wierzbówki lub wierzbownicy 1 część
Korzeń wilżyny 1 część
Zioła wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szklankami wody, zagotować, odstawić na 30 minut, przecedzić. Pić 2 razy dziennie po 1 szklance przez 1 miesiąc. Stosować z miesięcznymi przerwami, czyli dwa razy na każdy kwartał w roku.
Rp. Mieszanka ziołowa, którą zalecam w fitoterapii otyłości i obrzęków na tle nadciśnienia i niewydolności krążenia:
Ziele pokrzywy – 1 cz.
Plecha morszczynu lub listownicy 1 cz.
Kłącza perzu – 1 cz.
Gałązki, liść, kora lub korzeń bzu czarnego 1 cz.
Ziele nawłoci 1 cz.
Korzeń wilżyny 1 cz.
Zioła wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szklankami wody, zagotować, odstawić na 30 minut, przecedzić. Pić 1 raz dziennie po 1 szklance przez 1 miesiąc. Stosować z miesięcznymi przerwami, czyli dwa razy na każdy kwartał w roku.
Rp. Mieszanka ziołowa zalecana w fitoterapii niedokrwistości, zespołu „zimnych dłoni i stóp młodych dziewcząt”, osłabienia fizycznego i spadku odporności na infekcje:
Ziele pokrzywy 3 cz.
Ziele mniszka 2 cz.
Mielone nasiona kozieradki 1 cz.
Mielone nasiona czarnuszki 1 cz.
Kwiat arniki 1 cz.
Korzeń arcydzięgla 1 cz.
Zioła wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szklankami wody, zagotować, odstawić na 30 minut, przecedzić. Pić 2 razy dziennie po 1 szklance przez 1 miesiąc. Stosować z miesięcznymi przerwami, czyli dwa razy na każdy kwartał w roku.
Bock w XVI wieku opisywał pokrzywę jako środek przeciwwzdęciowy, moczopędny, pobudzający płciowo i przeciwko puchlinie wodnej. Stosował pokrzywę w leczeniu ran, wrzodów, raka, dolegliwości śledziony.
Matthiolus w XVII wieku uważał, że pokrzywa zapobiega powstawaniu kamieni i piasku moczowego i leczy wrzody.
Blankard (XVII wiek) stosował pokrzywę z dodatkiem szafranu w leczeniu chorób wątroby. Hartmann stosował pokrzywę w leczeniu białych upławów.
Osiander podawał, że w medycynie ludowej pokrzywa jest popularnym środkiem przeciwreumatycznym (biczowanie chorych części ciała).
Schulz opisał używanie pokrzywy w medycynie ludowej jako środka krwiotwórczego, przeciwko obrzękom wodnym, przeciwbiegunkowego, wykrztuśnego, mlekopędnego, moczopędnego. Ponadto stosowanego w leczeniu chronicznych chorób skóry.
Oesterlen (1861 r.) poleca pokrzywę w leczeniu biegunki, gruźlicy, łuszczycy, liszajów, puchliny wodnej. W medycynie oficjalnej, jaką niewątpliwie reprezentuje dr Fr. Oesterlen polecano odwar z pokrzywy (1 uncja/dzień), ekstrakt z pokrzywy 5 gr = grany (nie gramy)/dobę, syrop z pokrzywy i sok z pokrzywy (3-4 drachmy 2 razy dziennie).
Madaus podaje informacje na temat zastosowania pokrzywy w przypadku zatrzymania miesiączkowania i skrofulozy. Ja również pamiętam zalecenia starych znachorek wiejskich (z Beskidu Niskiego) pokrzywy jako środka pobudzającego miesiączkowanie (samego procesu), ale równocześnie zapobiegającego nadmiernym krwawieniom miesiączkowym.
Czarny chleb pokryty suchą, zmieloną pokrzywą podawano w razie biegunek przebiegających z bolesnym i nieprzyjemnym parciem kału na odbyt.
Dr Czarnowski (1905 r.) podaje w swoim zielniku: pokrzywa „ pędzi mocz, przeczyszcza krew, uchyla gorączkę…” „Napar z liści (także ziela suszonego) pije się od zaflegmienia piersi, żołądka, krwawic, plucia kriwą, zbyt obfitego miesiączkowania, krwawej biegunki, żółtaczki, wodnej puchliny, zimnicy, i przeciw przewłocznym cierpieniom skórnym.”
Leonard de Verdmon Jacques (1927 r.) podaje: „pędzi mocz, krew czyści, uśmierza gorączkę, rozrzedza flegmę.”
Kłącze z korzeniami pokrzywy 2 części (200 g)
Korzeń mydlnicy 1 cz. (100 g)
Herbata Mate (może być z dodatkiem limonki, trawki cytrynowej – lemongrasowej lub cytryńca) 3 cz. (300 g)
Herbata zielona zwijana lub w listkach 1 cz. (100 g)
Kwiat arniki 0,5 cz. (50 g)
Zioła wymieszać. 2-3 łyżki mieszanki zalać 2 szklankami wrzącej wody, odstawić na 30 minut pod przykryciem, przecedzić. Osłodzić miodem lub fruktozą. Pić kilka razy dziennie po 1 szklance z wyjątkiem godzin wieczornych.
Mieszanka poprawia krążenie krwi (mózgowe i obwodowe), pobudza psychicznie, odtruwa i wzmaga procesy odnowy tkanek.
Rp. Mieszanka ziołowa, którą zalecam w fitoterapii przerostu gruczołu krokowego:
Kłącza z korzeniami pokrzywy – 1 część
Znamiona kukurydzy 1 część
Ziele wierzbówki lub wierzbownicy 1 część
Korzeń wilżyny 1 część
Zioła wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szklankami wody, zagotować, odstawić na 30 minut, przecedzić. Pić 2 razy dziennie po 1 szklance przez 1 miesiąc. Stosować z miesięcznymi przerwami, czyli dwa razy na każdy kwartał w roku.
Rp. Mieszanka ziołowa, którą zalecam w fitoterapii otyłości i obrzęków na tle nadciśnienia i niewydolności krążenia:
Ziele pokrzywy – 1 cz.
Plecha morszczynu lub listownicy 1 cz.
Kłącza perzu – 1 cz.
Gałązki, liść, kora lub korzeń bzu czarnego 1 cz.
Ziele nawłoci 1 cz.
Korzeń wilżyny 1 cz.
Zioła wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szklankami wody, zagotować, odstawić na 30 minut, przecedzić. Pić 1 raz dziennie po 1 szklance przez 1 miesiąc. Stosować z miesięcznymi przerwami, czyli dwa razy na każdy kwartał w roku.
Rp. Mieszanka ziołowa zalecana w fitoterapii niedokrwistości, zespołu „zimnych dłoni i stóp młodych dziewcząt”, osłabienia fizycznego i spadku odporności na infekcje:
Ziele pokrzywy 3 cz.
Ziele mniszka 2 cz.
Mielone nasiona kozieradki 1 cz.
Mielone nasiona czarnuszki 1 cz.
Kwiat arniki 1 cz.
Korzeń arcydzięgla 1 cz.
Zioła wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szklankami wody, zagotować, odstawić na 30 minut, przecedzić. Pić 2 razy dziennie po 1 szklance przez 1 miesiąc. Stosować z miesięcznymi przerwami, czyli dwa razy na każdy kwartał w roku.
Pokrzywa w dawnej medycynie
Matthiolus w XVII wieku uważał, że pokrzywa zapobiega powstawaniu kamieni i piasku moczowego i leczy wrzody.
Blankard (XVII wiek) stosował pokrzywę z dodatkiem szafranu w leczeniu chorób wątroby. Hartmann stosował pokrzywę w leczeniu białych upławów.
Osiander podawał, że w medycynie ludowej pokrzywa jest popularnym środkiem przeciwreumatycznym (biczowanie chorych części ciała).
Schulz opisał używanie pokrzywy w medycynie ludowej jako środka krwiotwórczego, przeciwko obrzękom wodnym, przeciwbiegunkowego, wykrztuśnego, mlekopędnego, moczopędnego. Ponadto stosowanego w leczeniu chronicznych chorób skóry.
Oesterlen (1861 r.) poleca pokrzywę w leczeniu biegunki, gruźlicy, łuszczycy, liszajów, puchliny wodnej. W medycynie oficjalnej, jaką niewątpliwie reprezentuje dr Fr. Oesterlen polecano odwar z pokrzywy (1 uncja/dzień), ekstrakt z pokrzywy 5 gr = grany (nie gramy)/dobę, syrop z pokrzywy i sok z pokrzywy (3-4 drachmy 2 razy dziennie).
Madaus podaje informacje na temat zastosowania pokrzywy w przypadku zatrzymania miesiączkowania i skrofulozy. Ja również pamiętam zalecenia starych znachorek wiejskich (z Beskidu Niskiego) pokrzywy jako środka pobudzającego miesiączkowanie (samego procesu), ale równocześnie zapobiegającego nadmiernym krwawieniom miesiączkowym.
Czarny chleb pokryty suchą, zmieloną pokrzywą podawano w razie biegunek przebiegających z bolesnym i nieprzyjemnym parciem kału na odbyt.
Dr Czarnowski (1905 r.) podaje w swoim zielniku: pokrzywa „ pędzi mocz, przeczyszcza krew, uchyla gorączkę…” „Napar z liści (także ziela suszonego) pije się od zaflegmienia piersi, żołądka, krwawic, plucia kriwą, zbyt obfitego miesiączkowania, krwawej biegunki, żółtaczki, wodnej puchliny, zimnicy, i przeciw przewłocznym cierpieniom skórnym.”
Leonard de Verdmon Jacques (1927 r.) podaje: „pędzi mocz, krew czyści, uśmierza gorączkę, rozrzedza flegmę.”
Dinand (1939 r.) poleca pokrzywę jako środek odtruwający, krwiotwórczy, przeciwkamiczy, przeciwko dolegliwościom żołądka, przeciwko hemoroidom, astmie i łuszczycy.
W. Roeske (1955 r.) zaleca pokrzywę jako środek remineralizujący (uzupełniający niedobory soli mineralnych (żelazo, mangan, magnez, krzem, potas, wapń) krwiotwórczy, przeciwkrwotoczny, pobudzający czynność wydzielniczą błon śluzowych przewodu pokarmowego, wzmagający trawienie. Jako środek dietetyczny może być stosowana w formie sałat, zup. Siekaną lub przemieloną młodą pokrzywę można przyrządzić jak szpinak.
UWAGA!
Materiał opracowany przez prof. Henryka Różańskiego i umieszczony na stronie IGYA za jego zgodą.
Prawa do tekstu i receptur – prof. Henryk Różański.
W. Roeske (1955 r.) zaleca pokrzywę jako środek remineralizujący (uzupełniający niedobory soli mineralnych (żelazo, mangan, magnez, krzem, potas, wapń) krwiotwórczy, przeciwkrwotoczny, pobudzający czynność wydzielniczą błon śluzowych przewodu pokarmowego, wzmagający trawienie. Jako środek dietetyczny może być stosowana w formie sałat, zup. Siekaną lub przemieloną młodą pokrzywę można przyrządzić jak szpinak.
UWAGA!
Materiał opracowany przez prof. Henryka Różańskiego i umieszczony na stronie IGYA za jego zgodą.
Prawa do tekstu i receptur – prof. Henryk Różański.
