Strona 2 z 9
Rodzaje dziegci - Pix (Pech, Tar) i ich synonimowe nazwy
1. Dziegieć brzozowy, smoła brzozowa, olej brzozowy, maź brzozowa, pech brzozowy - Pix Betulae = Pix Betulina = Oleum Rusci = Oleum Rusci crudum = Oleum muscoviticum, Oleum Betulae empyreumaticum = Oleum Betulinum = Birkenteer = Birkenteeröl = Juchtenöl = Pyroleum Betulae = Birch Tar Oil. Uzyskiwany z różnych gatunków brzozy - Betula, np. Betula alba L. (Betula verrucosa Ehrh.), Betula pubescens Ehrh., Betula carpatica W. et K.2. Dziegieć bukowy, smoła bukowa, olej bukowy, maź bukowa, pech bukowy - Pix Fagi = Pix Fagi liquida = Pix liquida e Ligno Fagi = Pix liquida Fagea = Oleum Fagi = Oleum Fagi empyreumaticum = Pyroleum Fagi. Uzyskiwany z gatunku Fagus sylvatica L.
3. Dziegieć czarny (dziegieć okrętowy) - Pix navalis = Pix nigra = Schiffspech = Pix solida - gęsty dziegieć czarnej barwy, wykorzystywany do wytwarzania plastrów leczniczych na skórę. Produkowany był z dziegci drzewnych.
4. Dziegieć jałowcowy, smoła jałowcowa, maź jałowcowa - Pix Cadi = Pix Oxycedri = Pyroleum Juniperi = Pyroleum Oxycedri = Juniper Tar = Juniper Tar Oil = Oleum Cadinum = Oleum Juniperi empyreumaticum = Oleum Cadi Oxycedri = Wacholderteer = Kadeöl = Kadieöl. Uzyskiwany z gatunku Juniperus communis L, Juniperus sabina L. i in.
5. Dziegieć jodłowy, smoła jodłowa, maź jodłowa - Pix Abietis. Uzyskiwana z kory i drewna różnych gatunków jodły, np. Abies alba Mill. Sporadycznie wymieniana w dawnej literaturze medycznej. najczęściej zaliczany do grupy Pix liquida.
6. Dziegieć modrzewiowy - smoła modrzewiowa, maź modrzewiowa - Pix Laricis. Sporadycznie wymieniana w starej literaturze medycznej. Uzyskiwana najczęściej z gatunku Larix sibirica i Larix europea DC. Zaliczana do grupy Pix liquida.
7. Dziegieć sosnowy, smoła sosnowa, maź sosnowa - Pix Pini = Pix liquida Pini = Pyroleum Pini = Resina empyreumatica liquida = Nadelholzteer = Holzteer = Pine Tar. Uzyskiwana z drewna, gałązek i kory róznych gatunków sosny, np. Pinus cembra L. (limba), Pinus sylvestris L. (sosna zwyczajna), Pinus mugo Turra (kosodrzewina).
8. Dziegieć świerkowy, smoła świerkowa, maź świerkowa - Pix Picea. Uzyskiwana z różnych gatunków świerku, np. świerku pospolitego Picea abies (L.) Karsten. reguły zaliczana do grupy Pix liquida. Sporadycznie wyróżniana w literaturze medycznej.
9. Dziegieć torfowy - Pix, Teer, Tar - uzyskiwany przez suchą destylację torfu. Torf jest wymieniany jako materiał do wyrobu dziegciu w niektórych starych publikacjach, podobnie jak węgiel brunatny. Był stosowany w medycynie ludowej i weterynarii.
10. Dziegieć węglowy, prodermina, smoła węglowa, maź pogazowa, maź węglowa, pech węglowy, pech pogazowy, dziegieć mineralny, smoła mineralna. Uzyskiwana z węgla kamiennego, rzadziej z węgla brunatnego. Powszechnie był produkowany dziegieć z węgla kamiennego. Taki też był i nadal jest stosowany w terapii. W recepturach znany pod nazwami Pix Lithanthracis = Pix Carbonis = Pix mineralis = Oleum Lithanthracis = Pyroleum Lithanthracis = Steinkohlenteer = Proderminum.
W Polsce, w medycynie oficjalnej obecnie są stosowane:
1. Dziegieć węglowy (smoła węglowa, smoła pogazowa) uzyskiwany poprzez suchą destylację węgla kamiennego. Bardziej znany jest pod nazwą proderminy (Proderminum - prodermina). Obecnie jest zarejestrowanych w Polsce kilka gotowych preparatów z tym składnikiem.
2. Dziegieć mieszany: - mieszanina dziegci drzewnych, niestety sporadycznie (zaledwie dwa szampony, mydło dziegciowe).
Brak we współczesnych polskich lekospisach preparatów opartych na czystym dziegciu brzozowym, bukowym, jałowcowym, czy sosnowym. Niektóre dziegcie mogą być jednak wykorzystane do produkcji preparatów galenowych recepturowych (z przepisu lekarza). Należy jednak pamiętać, że jeśli nawet lekarz przepisze maść z dziegciem, to najczęściej będzie on i tak zawierał dziegieć węglowy. Aptekarz również będzie zmuszony do wykorzystania tego dziegciu (Pix Lithanthracis = Pix Carbonis), bowiem ten jest najłatwiej dostępny na rynku surowców farmaceutycznych.