Dziegieć sosnowy – smoła sosnowa- Pix Pini seu Pix liquida Pini

Postać: ciągliwa gęsta ciecz barwy brunatnej lub czarniawej o silnym specyficznym zapachu i smaku.
Z wodą tworzy emulsje. Dobrze rozpuszcza się w rozpuszczalnikach organicznych (eter, chloroform), częściowo rozpuszczalna w spirytusie.

Synonimy: Pyroleum Pini, Pix Pini liquida, Pine Tar, Pix Liquida, Holzteer, Resina empyreumatica liquida.

Należy jednak pamiętać, że pod nazwą Pix Liquida (Resina empyreumatica liquida)  kryły się również pokrewne substancje o zbliżonym składzie: dziegieć modrzewiowy (Larix), świerkowy (Picea; stąd sporadycznie występująca w recepturach nazwa Pix liquida Picea) i  (lub) jodłowy (Abies). Mogła to być również mieszanina dziegci z różnych gatunków drzew iglastych.

Pochodzenie: produkt uzyskiwany w trakcie suchej destylacji gałęzi, kory i (lub) drewna sosny Pinus.

Skład: krezol, fenol, pirokatechol, benzen, toluen, stilben, naftalen, ksylen, chryzen, reten, styren, kwas octowy, seskwiterpeny, diterpeny.

Działanie: silnie odkażające (antyseptyczne), przeciwświądowe, znieczulające miejscowo, przeciwzapalne, przeciwpasożytnicze (także w stosunku do pasożytniczych i alergizujących roztoczy), redukujące (odtleniające tkanki), w niskich stężeniach (1-10%) keratoplastyczne, w wysokich stężeniach (15-20%) – keratolityczne. Zabija również bakterie gruźlicy.

Wskazania: łuszczyca, wypryski, trudno gojące się rany, wrzody, nużyca (Demodex, demodekoza - Demodecosis), infekcje skóry drożdżakami i ziarenkowcami ropnymi, liszaje, łojotok, łojotokowe zapalenie skóry, świerzbiączka (neurodermit), trądzik pospolity. Dawniej (do lat 40 XX wieku) także doustnie jako środek wykrztuśny, odkażający przewód pokarmowy i oddechowy, antyseptyczny dla układu moczowego, moczopędny i żółciopędny w dawce 300-1500 mg dziennie. Doustnie zalecany był również w przypadku atonii żołądka i jelit.

Niemieccy lekarze stosowali dawniej dziegieć z drzew iglastych i dziegieć bukowy do leczenia sklerodermi (twardzina skóry), Acanthosis nigricans i zapalenia gruczołu mlekowego.

Przeciwwskazania: niewydolność nerek i wątroby, choroby szpiku. Nie stosować na większe powierzchnie ciała ( nie przekraczać 30% powierzchni ciała).

Działania uboczne: typowe dla związków fenolowych i węglowodorów cyklicznych. Mogą wchłonąć się ze skóry i błon śluzowych do krwi przy nadmiernym i obszernym stosowaniu. Wywołują wówczas działanie ogólne: zwiększona diureza, działanie wykrztuśne. W nadmiernych dawkach obciążają wątrobę, uszkadzają nerki i mogą wywołać methemoglobinemię. Stąd obecnie ograniczone zastosowanie w lecznictwie i nieliczne preparaty gotowe. Większość wartościowych leków z dziegciami należy do grupy preparatów recepturowych.

W latach 50 XX wieku odradzano stosowanie lanoliny i smalcu dla preparatów dziegciowych, bo te ułatwiają szybkie wchłanianie związków dziegciowych do krwiobiegu. Doświadczalnie wykazano właściwości kancerogenne niektórych składników dziegci roślinnych. Jak się później (weryfikacje) okazało dotyczy to jednak dziegci słabo oczyszczonych, niewiadomego pochodzenia.

Preparaty: emulsje, maście 5-20%. Kapsułki 200-300 mg per os, rzadziej w syropach.