Strona 5 z 10
Saponiny trójterpenowe
W
przeciwieństwie do wcześniej opisanych saponin sterydowych, saponiny
triterpenowe zawierają aglikon – sapogeninę o charakterze trójterpenu.
Trójterpeny zbudowane są z 6 cząsteczek hemiterpenowych
(półterpenowych). Aglikon może zawierać grupy –COOH co nada saponinie
charakter kwaśny, podobnie jak kwasy przy części cukrowej saponiny.
Część cukrowa zawiera rozmaite cukry proste, najczęściej glukozę,
ksylozę i galaktozę w liczbie kilku drobin. Saponiny obojętne nie
zawierają grup kwasowych. Obniżają napięcie powierzchniowe roztworów,
mają zdolność pienienia, przyłączają się do cholesterolu w błonach
komórkowych, zwiększają przesączalność biomembran, działają odkażająco
(niszczą wirusy, bakterie, grzyby, pierwotniaki), pobudzają wydzielanie
śluzu, upłynniają śluz ułatwiając jego wydalenie (działanie
sekrolityczne i mukolityczne). W nadmiernych ilościach uszkadzają błony
komórkowe (hemoliza krwinek) i podrażniają ośrodek wymiotny. Niektóre
działają silnie rozkurczowo i przeciwzapalnie. Występują u wielu
gatunków z rodziny goździkowatych, fiołkowatych, krzyżownicowatych,
araliowatych i motylkowatych. Przedstawicielami są: hederasaponiny (w
bluszczu Hedera), primulasaponiny (w pierwiosnkach Primula), saponazydy
(w mydlnicy Saponaria), glicyryzyna (w lukrecji Glicyrrhiza), escyna (w
kasztanowcu – Aesculus). Niektóre saponiny zostały skondensowane w
nowoczesnych preparatach: Ulventrol (Herbapol) – draż. (zawierają
glicyryzynę, allantoinę i olejek rumiankowy): w leczeniu stanu
zapalnego i wrzodów żołądka – 2 draż. 3 razy dz.; Epigen (Cheminova) –
płyn, krem ( stosowany w leczeniu opryszczki), Rheumpapai (Ikong) –
kaps. zażywać w nerwo-, stawo- i mięśniobólach w dawce 2 kaps. 3 razy
dz.; Uldenol (Herbapol) – draż. Dojelitowe w leczeniu stanów zapalnych
żołądka i jelit, w chorobie wrzodowej – 2 draż. 3 razy dz.; Aesculan
(Herbapol Poznań) – maść w tubach po 30 g (w leczeniu hemoroidów);
Fitoven (Herbapol) – pasta w tubach po 100 g (1 łyżeczkę pasty
rozpuszcza się w 50 ml wody i pije 3 razy dz.), zawierająca m.in.
wyciąg z kasztanowca i żarnowca – stosowana w obrzękach kończyn na tle
wadliwego krążenia, w obrzękach pourazowych i w porażeniach; Aesculan
(Herbapol Wrocław) – czopki – w leczeniu stanów zapalnych odbytu i
hemoroidów (1-2 czopki 1-2 razy dz.); Aesciven (Jelfa) – żel w tubach
po 40 g (w leczeniu zwichnięć, sińców, krwawych wylewów, stanów
zapalnych mięśni i żył, urazów sportowych) – wcierać 3 razy dz.
(zawiera escynę, salicylan); Reparil (Madaus) – draż. z escyną 20 mg,
40 mg i amp. 5 mg (dożylne zastrzyki) – w leczeniu zakrzepów,
zakrzepowego zapalenia żył, żylaków, hemoroidów, obrzęków, zaburzeń
obwodowego i mózgowego krążenia krwi) – 40 mg 3 razy dz., zastrzyk – 10
mg 2 razy dz.; Sapoven (Hasco-Lek) – maść w tubach po 30 g /20% escyny)
– w leczeniu zakrzepowego zapalenia żył, stanów zapalnych tkanki
łącznej, urazów sportowych, obrzęków stóp i podudzi – wcierać 3 razy
dz. pod bandaż elastyczny; Esceven (Herbapol Poznań) – tabl.
zawierające 2,5 mg escyny – 2 tabl. 3 razy dz.; żel w tubach po 30 g (+
heparyna) – wcierać 3 razy dz. – w leczeniu zakrzepowego zapalenia żył,
urazów sportowych, zapalenia tkanki podskórnej, obrzęków, zasinień
pourazowych, żylaków, zaburzeń krążenia krwi na obwodzie; Intrakt
kasztanowcowy (Phytopharm) – płyn we flakonach po 100 g /1% saponin
triterp.) – 2,5 ml 3 razy dz. w 50 ml wody lub soku; Proveno Dragees N
(Madaus) – draż. 15 mg (escyna) – 2 draż. 3 razy dz. (w leczeniu jak
wyżej). Aescin (Polfa Kutno) – tabl. powl. 20 mg (escyna); żel po 40 i
100 g w tubach (escyna+heparyna+ salicylan) – w leczeniu stanów
pourazowych (zaburzenia krążenia miejscowego, siniak, obrzęk, ból, stan
zapalny) i żylaków, stanów zapalnych żył, zakrzepów, zastojów żylnych –
2 tabl. 3 razy dz., żel wcierać 3 razy dz.